تحليلي بر تاريخ‌نگاري محمدشفيع طهراني در مرآت‌الصادقين

محمد‌شفيع طهراني كه ايراني‌الاصل، اما متولد هندوستان است، كتاب مرآت‌الصادقين را از 1142هـ.ق تا 1159هـ.ق، در چهار بخش با هدف ارائۀ تاريخ تيموريان هند به نگارش در‌آورده كه يك بخش آن جداگانه با عنوان نادرنامه و مرآت واردات در تاريخ افشاريه، به چاپ رسيده است. در اين مقاله تلاش شد تا با روش توصيفي‌تحليلي و با كمك منابع كتابخانه‌اي بيان شود كه مرآت واردات و نادرنامه چگونه مي‌تواند همان مرآت‌الصادقين باشد؛ دلايل تشابه و تفاوت شيوۀ تاريخ‌نگاري محمد‌شفيع با سنت تاريخ‌نگاري ايراني چيست، چه مسائلي دخيل در انتخاب نوع روش تاريخ‌نويسي ايشان شده ‌است. اين پژوهش نشان مي‌دهد هر دو اثر، به‌علت يكسان‌بودن روش نگارش و ارتباط موضوعي و اشارۀ طهراني به نام كلي اثرش در هر دو نسخه كه مصححان از آن غفلت كرده‌اند، همان يك بخش از اثر واحد با عنوان مرآت‌الصادقين است. علي‌رغم تداوم سنت تاريخ‌نگاري ايراني در مرآت‌الصادقين و تا حدودي گرايش به تسامح و آزادانديشي، دوري از ايران، آشنايي با ادب فارسي و تعامل با اديبان ايراني ساكن در هند، برخورداري از منابع ايراني و تأثيرپذيري از آنها، داشتنِ منصب دبيري و در نظرگرفتن زمان و مكان خود در نقل روايات، تأثيرپذيري از فضاي فكري هندوستان و داشتن باورهاي صوفيانه و حاكم‌شدن اين نوع نگرش در تفكر طهراني، نوع جهت‌گيري وي را در روش تاريخ‌نويسي‌اش مشخص مي‌كند.