عنوان مقاله :
تعيين عوامل مؤثر بر سيل‌خيزي رودخانه گرگانرود و ريز پهنه‌بندي خطر سيلاب شهرستان آق‌قلا با استفاده از تحليل سلسله مراتبي AHP
عنوان به زبان ديگر :
Determining Effective Factors on Gorganrood River Flooding and Micro-Zoning of Flood Risk Analysis in Aq’Qala County Using AHP Method
پديد آورندگان :
گنجي، كامران دانشگاه صنعتي شاهرود - دانشكده مهندسي عمران , قره چلو، سعيد دانشگاه صنعتي شاهرود - دانشكده مهندسي عمران - گروه نقشه‌برداري , احمدي، احمد دانشگاه صنعتي شاهرود - دانشكده مهندسي عمران - گروه مهندسي آب و محيط‌زيست
كليدواژه :
آق‌قلا , نقشه خطر سيلاب , رودخانه گرگانرود , GIS , AHP
چكيده فارسي :
هدف از تحقيق حاضر بررسي معيارهاي مؤثر در سيل‌خيزي رودخانه گرگانرود در محدوده شهرستان آق‌قلا است. پنج معيار كلي و 18 زيرمعيار فرعي مؤثر در ايجاد سيلاب رودخانه گرگانرود و شهرستان آق‌قلا، شناسايي و با روش سلسله‌مراتبي AHP معيارها و زيرمعيارها وزن‌دهي شده و لايه‌هاي آن‌ها در نرم‌افزار ArcMap همپوشاني و نقشۀ خطر سيل شهرستان آق‌قلا تهيه شد. معيارهاي توپوگرافي و مورفولوژي به ترتيب با اوزان 0/353 و 0/333 بيشترين تأثير در به وجود آمدن سيلاب را داشتند. 14/19 درصد از مساحت شهرستان آق‌قلا در پهنه خطر خيلي‌كم (مناطق غربي و جنوبي شهرستان با توجه به توپوگرافي مناسب و دور بودن از حريم رودخانه)، 18/1 درصد در پهنۀ خطركم (شمال‌غرب شهرستان با توجه به وجود مناطق باتلاقي و شوره‌زار)، 11/95 درصد در پهنه خطرمتوسط (شمال شهرستان با توجه به باتلاقي و تپه‌ماهوري بودن منطقه و جنوب شهرستان)، 29/66 درصد در پهنه خطرزياد (جنوب‌شرق شهرستان به دليل نزديكي به رودخانۀ گرگانرود و زيرشاخه‌هاي رودخانه قره‌سو و غرب شهرستان به دليل شرايط نامناسب مورفولوژي و شيب بسياركم بستر رودخانه) و 26/1 درصد از شهرستان آق‌قلا در پهنه خطر خيلي‌زياد (مركز شهرستان و اطراف رودخانه گرگانرود با توجه به وضعيت توپوگرافي و مورفولوژي رودخانه) قرار دارند. ديواره‌سازي و تثبيت قوس خارجي پيچانرودها در محدوده روستاهاي سلاق‌يلقي تا قانقرمه، لايروبي رودخانه در نزديكي پل‌ها، تغيير كاربري اراضي متجاوز به حريم رودخانه، لايروبي و بسترسازي مناسب در محدوده شهري رودخانه گرگانرود و زهكشي و كانال‌كشي مناسب با شرايط توپوگرافي مناطق مركزي شهرستان از اقداماتي است كه به كاهش خطر سيل در شهرستان آق‌قلا كمك مي‌نمايد.
چكيده لاتين :
The main goal of this study was to investigate the effective factors on the flooding of Gorganrood
River in Aq’Qala County with emphasis on March 2019 Flood event. In this research 18 sub-criteria
that play imperious role in creating flood inundation were identified. According to time series flood
mapping, technical process of satellite data, field survey, and consulting with flood’s experts, the
sub-criteria were compared in each pairs using the AHP questionnaire, and their final weights were
determined using Expert Choice software. Topographic and morphological sub-criteria with weights
of 0.353 and 0.333 had the most impact on the occurrence of inundating, respectively. Based on the
results, 14.19% of area of Aq’Qala county have located in very low hazard zone (the western and the
southern regions due to their suitable topography and distance from the Gorganrood river), 18.1% in
low hazard zone (the northwest of the Aq’Qala due to existence of swampland and salty plains),
11.95% in moderate hazard zone (the northern of the Aq’Qala due to swampy and hilly nature and
southern of the Aq’Qala), 29.66% in high hazard zone (the southeast of Aq’Qala due to closeness to
the Gorganrood river buffer zones and tributaries of the Qarasou river, and the western areas due to
the unsuitable morphological conditions and low gradient of Gorganrood bed river), 26.1% in veryhigh
hazard zone (the middle of Aq’Qala due to plains’ topography, and qualitative buffer zones of
the Gorganrood river due to unsuitable morphological conditions). Canalization of outer arch
meanders in Sallaq Yilqi to Gangirma villages, widening and dredging the river channel at Aq’Qala
historic bridge, drainage and digging a detour channel according to topographic conditions in middle
plains can mitigate the flood hazard in the Aq’Qala County.
عنوان نشريه :
جغرافيا و مخاطرات محيطي
