اعتبار رشد براي پايان حضانت و شناسايي شاخصۀ رشد در نظام حقوقي ايران

يكي از سازوكارهاي حمايتي از فرزندان در نظام حقوقي ايران حضانت است. اين تكليف از ابتداي تولد بر دوش والدين است، اما در خصوص پايان و موعد آن ابهاماتي وجود دارد. علت اين ابهام عدم صراحت قانونگذار در اين خصوص است. باتوجه‌به اينكه موضوع حضانت «كودك» است، حقوق‌دانان پايان كودكي (يعني بلوغ) را برابر با پايان حضانت مي‌دانند، اما ازآنجاكه شناسايي خود مفهوم «كودك» محل اختلاف است، لذا اين استدلال راه‌گشا نخواهد بود. طبق نظر مشهور فقهاي اماميه، رسيدن توأمان به سن «بلوغ و رشد» به معناي پايان حضانت است. اما به‌دليل مشخص نبودن مفهوم رشد، اين نظر نيز موجب ابهام است. مقالۀ حاضر به شيوۀ تحليلي‌ـتوصيفي و با مراجعه به اسناد كتابخانهاي در پي آن است كه اين اختلاف‌ها را شناسايي و معيار مشخصي را براي پايان تكليف حضانت مطرح كند. با عنايت به نظر مشهور فقها در خصوص شرط دانستن «بلوغ و رشد» براي پايان حضانت، بررسي مفاهيم مختلف رشد (اعم از مالي و غيرمالي)، توجه به مصالح فرزندان در جامعۀ كنوني و عرفي بودن شناسايي رشد، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه سن پايان حضانت تا زماني قابل توسعه است كه متخصصان و كارشناسان فرزندان را براي ادامۀ زندگي مستقل رشيد تشخيص ‌دهند. پژوهش‌هاي موجود در اين زمينه بسيار اندك و تنها ناظر به طرح بحث كلي سن حضانت است، اما اين مقاله با بيان فروض مختلف رشد و توجه ويژه به منابع فقهي، راهكار اصلي را ارائه مي‌كند.