بررسي تفاوت محتوايي غزل عارفانه عطار و مولانا با غزل عرفان گرايانه سعدي و حافظ

حركتي كه در حوزه شعر عارفانه در قرن پنجم با سنايي آغازشد با عطار و مولوي به كمال رسيد و با سعدي و حافظ قوام يافت. عطار نيشابوري در قالب غزل مفاهيم عالي عرفاني را مطرح كرد. غزل عرفاني از طريق ديوان عطار به شاعران بزرگي چون مولوي، سعدي و حافظ رسيد. اما بايدگفت كه انديشه هاي عطار و مولوي از عرفان آن ها سرچشمه مي گيرد كه با انديشه هاي عرفان گرايانه سعدي و حافظ داراي تفاوتي محتوايي است. لذا هدف اين مقاله تفاوت محتوايي غزل عارفانه عطار و مولانا با غزل عرفان گرايانه سعدي و حافظ مي باشد كه با روشي توصيفي تحليلي بررسي مي گردد. در اين مقاله شعري را كه زبان عاشقانه را كاملاً در خدمت محتواي آسماني و محض و نظري قرارداده است همچون عطار و مولانا، عارفانه ناميده و شعري را كه زبان عاشقانه را به گونه اي به كارگرفته كه جنبه اي از انديشه ها در آن صبغه عرفاني و جنبه هاي ديگر آن در خدمت تفكرات مجازي ، كلامي ، اجتماعي ، اين جهاني و يا مخلوط بشري و فرابشري است را عرفان گرايانه مي ناميم. در غزليات سعدي و حافظ عشق و لوازم آن هم به معني مجازي و معمول و بشري با زبان عاشقانه و هم عشق مقيد و مخصوص و عرفاني محض باز هم با همان زبان عاشقانه بيان شده و حتي زبان تصوف و عرفان و اصطلاحات عرفاني را چه بسا در خدمت عشق مجازي و معمول قرارداده اند و از آن استفاده ابزاري كرده اند و يا دو گونه معشوق آسماني و زميني را با هم و هم زمان و در كنار هم آورده اند.