نگاهي به مرگ انديشي در اهم متون نثر عرفاني(قرن ششم تا دهم)

مرگ پرسشي بي پاسخ در زندگي انسان بوده كه از ديرباز ذهن او را به خود مشغول كرده است. در ادبيات كشورهاي مختلف انديشمندان پاسخي درخور و نه قطعي به اين پرسش داده اند. متون عرفاني نيز باتوجه به اينكه بر آموزه‏هاي قرآني و ديني تكيه دارند، مسئله مرگ را به نوعي واكاوي كرده‏اند. در مقاله حاضر كه به شيوۀ تحليلي توصيفي ارائه مي شود، مهم ترين متون نثر ادبيات عرفاني از قرن ششم تا دهم موردتوجه بوده تا ديدگاه نثرنويسان را دربارۀ مرگ موردبررسي قراردهد. آنچه از بررسي متون موردنظر استنباط مي شود اين است كه در متون عرفاني مسئله مرگ كه اغلب به صورت تشبيه پرنده (آزادي روح از بدن) تصويرمي شود جزء دغدغه هاي نثرنويسان است و در اين ميان آموزه‏هاي اسلامي با ديدگاه‏هاي صوفيانه و عرفاني تلفيق شده است. به لحاظ بسامدي در آثار سهروردي بيشترين توجه را به اين موضوع مي‏توان ديد. در آثار سهروردي اين مسئله درقالب انواع نمادها و استعاره‏ها بيان شده است كه گاه تفسير جزئيات آن‏ها نيازمند تلاش فكري بيشتري است. در ديگر آثار بحث در اين زمينه از صراحت و سادگي برخوردار است. در آثار مولانا نيز سنت تفكر عرفاني پيش از او درباره مرگ به بياني ديگر متجلي شده است. صوفيه مرگ را عمدتاً به دو گونۀ جسماني (اضطراري) و ارادي (خودخواسته= مرگ پيش از مرگ) تقسيم‏بندي مي‏كنند و اين ديدگاه به سنتي در حوزه انديشيدن به مرگ در متون عرفاني تبديل شده است.