ارزيابي و اولويت‌بندي حساسيت فرسايش آبكندي با استفاده از مدل‌هاي تراكم سطح و تاپسيس (مطالعه موردي: حوضه آبخيز چنارلي، استان گلستان)

فرسايش آبكندي يكي از اشكال پيشرفته و پررسوب فرسايش آبي است كه به كاهش توان خاك و ايجاد محدوديت در كاربري اراضي منجر مي ‌شود و مي‌تواند خطري براي سازه‌هاي مختلف باشد. هدف از پژوهش حاضر، تهيه نقشه‌ هاي پهنه‌ بندي حساسيت فرسايش آبكندي با استفاده از مدل‌هاي تراكم سطح و تاپسيس و مقايسه ميزان دقت آنها در حوضه آبخيز چنارلي واقع در استان گلستان است. براي اجراي اين پژوهش، zwj; ابتدا موقعيت آبكند هاي منطقه به كمك بازديدهاي ميداني و تصاوير گوگل ارث تعيين شد. از تعداد كل 93 آبكند در منطقه، از 64 آبكند براي مدل ‌سازي و تهيه نقشه حساسيت و از 29 آبكند براي اعتبارسنجي مدل استفاده شد. همچنين لايه‌هاي رستري جنس سنگ، ارتفاع، شيب، جهت دامنه، پوشش گياهي و كاربري اراضي به‌عنوان متغيرهاي اصلي مؤثر در فرسايش آبكندي منطقه، تهيه و طبقه ‌بندي شد. از همپوشاني نقشه‌هاي عوامل مؤثر با نقشه پراكنش آبكند ها، تراكم سطح آن در طبقه‌ هاي مختلف هر متغير به دست آمد. ارزيابي نقشه حساسيت فرسايش با استفاده از آبكند هاي استفاده نشده در مدل سازي، بيانگر آن است كه نقشه تهيه شده با مدل تراكم سطح صحت بالايي (p=0.91) دارد. در مرحله بعد به منظور اولويت ‌بندي حساسيت فرسايش آبكندي در سطح زيرحوضه‌ ها، از مدل تاپسيس استفاده و متغيرهاي مؤثر در هر زيرحوضه به كمك اين مدل تعيين و اولويت بندي شد. بر اين اساس، زيرحوضه‌ هاي شماره 2 و 1 به ترتيب با ضريب نزديكي 791/0 و 657/0، بالاترين حساسيت فرسايش را در منطقه دارد. نقشه اولويت‌ بندي مدل تاپسيس نيز با نقشه حساسيت فرسايش آبكندي مبتني بر مدل تراكم سطح به عنوان نقشه مرجع مقايسه شد. محاسبه ضريب تبيين (R2) نشان داد كه اولويت ‌بندي حساسيت فرسايش آبكندي در سطح زيرحوضه‌ ها نيز كارايي معني دار و مناسبي دارد (R2=0.6)؛ از اين رو، زيرحوضه‌ هاي مذكور به‌ عنوان نقطه شروع برنامه هاي حفاظتي در اولويت قرار مي ‌گيرد.