منشأيابي رسوبات بادي با استفاده از رويكرد انگشت‌نگاري رسوب در منطقه ابوغوير دهلران، استان ايلام

با توجه به گسترش سريع مناطق بياباني و مشكلات ناشي از حركت تپه‌هاي ماسه‌اي در اين مناطق، شناخت منشأ اين تپه‌ها در طرح‌هاي كنترل فرسايش بادي اهميت فراواني دارد. محدوديت‌هاي روش‌هاي سنتي سبب شده‌ است كه محققان روش انگشت‌نگاري رسوب يا منشأيابي رسوبات را به‌عنوان روشي جايگزين و مناسب قابل‌ توجه قرار دهند. بنابراين، در اين مطالعه با بهره‌گيري از تركيب مناسب عناصر ژئوشيميايي و روش‌هاي آماري ـ كه مي‌ تواند به جداسازي كاربري‌هاي مختلف اراضي منجر شود و با استفاده از مدل تركيبي، سهم هر يك از كاربري‌هاي منطقه بياباني ابوغوير در شهرستان دهلران از استان ايلام تعيين شد؛ بدين منظور، پانزده نمونه خاك سطحي از سه كاربري به‌عنوان منطقه برداشت و پنج نمونه از تپه‌هاي ماسه‌اي جمع‌آوري شد. سپس بخش كمتر از 5/62 ميكرون، به‌عنوان هدف مورد آزمايش قرار گرفت و عناصر آهن و مس توسط دستگاه جذب اتمي، عنصر سديم توسط دستگاه فليم فتومتر، عناصر كلر، كلسيم، منيزيم، كربنات و بي‌كربنات با روش تيترسنجي و سولفات با روش استون اندازه‌گيري و از آن به ‌عنوان ردياب استفاده شد. سپس با استفاده از روش‌هاي آماري مانند آزمون تجزيه واريانس يك‌طرفه، كروسكال واليس و تحليل تشخيص، توانايي اوليه ردياب‌ها در تفكيك منابع رسوب بررسي شد. با بهره‌گيري از روش تحليل تشخيص، دو ردياب سديم و مس به‌عنوان تركيب بهينه از ردياب‌ها يا ردياب‌هاي نهايي انتخاب شد. نتايج اين تحقيق با استفاده از مدل تركيبي با خطاي نسبي 1% و ضريب كارايي مدل 99% نشان داد كه سهم كاربري‌هاي رسوبات رودخانه‌اي، مرتع و كشاورزي به ترتيب برابر با 24/99، 76/0 و 0 درصد است. كاربري رودخانه نيز به‌عنوان منشأ اصلي رسوب در تپه‌هاي ماسه‌اي شناسايي شد؛ بنابراين، براي كنترل تپه‌هاي ماسه‌اي در اين منطقه بايد به تثبيت بستر رودخانه‌هاي منطقه پرداخت.