ماهيت اخلاقي دولت اسلامي و مسئله‌ي بي‌طرفي

پرسش اصلي مقاله‌ اين است كه ماهيت دولت اسلامي و تفاوت ماهوي آن با دول متعارف در چيست؟ پژوهش كنوني با روش تحليل محتواي متون مرتبط، مي‌كوشد به اين پرسش از دريچه‌ي بحث اخلاق سياسي پاسخ دهد. به اين معنا كه يكي از تفاوت‌هاي مهم دولت اسلامي با ديگر دولت‌ها در ماهيت اخلاقي آن است. اين ويژگي سبب شده است تا دولت اسلامي در بحث اخلاق سياسي بي‌طرف نباشد و به اين أمر اهتمام داشته باشد. توجه دولت اسلامي به اخلاق سياسي از منظر تمدن اسلامي است. آموزه‌هاي قرآني، فلسفي، عرفاني و دانشي موجود در تمدن اسلامي، منبع غني‌اي براي نگاه دولت به اخلاق فراهم ساخته است. اين نوع نگاه به جامعه و اخلاق، سبب ايجاد نگاه مراتبي و منعطف به اخلاق حاكمان و شهروندان شده است؛ به‌گونه‌اي كه آزادي، مدارا و برابري را در كنار تعليم و تربيت در مواجهه با شهروندان توصيه مي‌نمايد. از سويي در بحث معيار اخلاقي دولت اسلامي نتيجه گرفته شد كه اخلاق در تمدن اسلامي نه جامعيت و نه حاكميت دارد، بلكه ذيل دين و عقل تعريف مي‌شود. بر اين اساس، در يك رويكرد تمدني، شكل‌گيري جامعه‌ي اسلامي كه مبتني بر تربيت و اخلاق است، يكي از مراحل تحقق تمدن اسلامي است.