عنوان مقاله :
ارزيابي مؤلفه‌ها و حوزه پراكنش فرهنگ يازI-III در شمال شرق ايران با تاكيد بر حوزه فرهنگي خراسان
عنوان به زبان ديگر :
Evaluation of components and distribution area of Yaz-I-III culture in northeastern Iran with emphasis on Khorasan cultural area
پديد آورندگان :
باصفا، حسن دانشگاه نيشابور - گروه باستان شناسي، ايران , داوري، محمدصادق دانشگاه نيشابور - گروه باستان شناسي، ايران
كليدواژه :
خراسان , دوره هخامنشي , عصر آهن , فرهنگ ياز , فرهنگ داهستان
چكيده فارسي :
پس از تحولات دوره مفرغ جديد در فلات ايران، دوره جديدي به‌نام عصر آهن ظهور پيدا كرد. فرهنگ‌هاي عصر آهني منطقه شمال شرق ايران به‌طور كامل با نظريات تحولي و شاخصه‌هاي فرهنگ عصر آهن مناطق شمال غربي ايران، همچنين رويكردهاي تحولي اين دوره در ديگر نقاط فرهنگي فلات ايران متفاوت است. فرهنگ‌هاي عصر آهني شمال شرق ايران به‌ويژه خراسان، شامل دو فرهنگ كاملاً متفاوت از نظر مواد فرهنگي و شاكله‌هاي زيستي هستند كه فرهنگ‌هاي ياز و داهستان نام دارند. در پژوهش حاضر، علاوه بر تشريح مؤلفه‌هاي فرهنگي ياز، تلاش مي‌شود حوزه‌هاي نفوذ و مرزهاي مشترك اين دو نظام فرهنگي تبيين و سپس برحسب مطالعات اخير، شاكله‌هاي زيستي فرهنگ عصر آهني ياز در خراسان ارزيابي شود. درنهايت نيز كوشش مي‌شود تا حد امكان مؤلفه‌هاي سفالي فرهنگ يازIII در خصوص فرهنگ هخامنشي خراسان، بررسي شود. نتايج حاصل از پژوهش بيانگر حوزه نفوذ فرهنگ ياز در شرق خراسان و فرهنگ داهستان در غرب خراسان تا دشت گرگان است. برحسب مطالعات اخير و دانش فعلي، دشت بجنورد در حوضه اترك و دشت جاجرم در حوضه كال شور مرزهاي مشترك اين دو فرهنگ(در استان خراسان شمالي) محسوب مي‌شود. در شرق خراسان مؤلفه‌هاي فرهنگ عصر آهني، هم‌خواني نزديكي با فرهنگ ياز در آسياي مركزي دارد و برخي مؤلفه‌هاي محلي نيز مشهود است. علاوه بر اين دوره ياز III از لحاظ گاه‌شناختي مقارن با حكومت هخامنشيان است كه در تقسيم‌بندي زماني ياز؛ يعني از 500 – 300ق.م ناديده انگاشته شده كه با توجه به گونه‌هاي سفالي، تا حدي مي‌توان مؤلفه‌هاي دوره هخامنشي در خراسان را پي‌گيري كرد
چكيده لاتين :
After the developments of the new Bronze Age on the Iranian plateau, a new era called the Iron Age emerged. Iron Age cultures of the northeastern region of Iran are completely different from the evolutionary theories and characteristics of the Iron Age culture of northwestern Iran, as well as the evolutionary approaches of this period in other cultural parts of the Iranian plateau. The Iron Age cultures of northeastern Iran, especially Khorasan, include two completely different cultures in terms of cultural materials and biological structures, which are called Yaz and Dahestan cultures. In the present study, in addition to describing the components of the two cultural systems of Yaz and Dahistan, we first try to explain the spheres of influence and common boundaries of these two cultural systems and then, according
to recent studies, the biological structures of the Iron Age culture in Khorasan. Finally, an attempt is made to study and interpret the components of Yaz culture in relation to the traditions of the New Bronze Age as well as the Achaemenid period. The results of the study indicate the influence of Yaz culture in East Khorasan and Dahistan culture in West Khorasan to Gorgan plain. According to recent studies and current knowledge, Bojnourd plain in Atrak basin and Jajarm plain in Kalshour basin are the common borders of these two cultures (in North Khorasan province). In East Khorasan, the components of the Iron Age culture are closely related to the Yaz culture in Central Asia, and some local components are also evident. In addition, Yaz III period coincides with the Achaemenid period, which is ignored in the Yaz time division, which according to the types of pottery, to some extent can be traced to the components of the Achaemenid period in Khorasan.
عنوان نشريه :
جستارهاي باستان شناسي ايران پيش از اسلام
