بازنگري در معماري چهارطاقي‌هاي علي‌آباد شمشيربر و رحمت‌آباد كرمان بر اساس نويافته‌هاي باستان‌شناختي

Revision of the Architecture of Aliabad Shamshirbar and Rahmatabad ChaharTaqis in Kerman based on new archaeological evidence

در ميان چهارطاقي‌هاي ساساني كه تا به امروز شناسايي شده‌اند، بيشترين تعداد آن‌ها در جنوب ايران و در نواحي فارس و كرمان قرار دارند كه دراين‌بين چهارطاقي‌هاي كرمان به سبب دورافتادگي تا حدود زيادي ناشناخته مانده‌اند. تا به امروز شناخت معماري مذهبي دوره‌ي ساساني در نواحي كرمان به پژوهش‌هاي واندنبرگ در دهه‌ي 60 سده‌ي بيستم ميلادي محدود مي‌شود. در پژوهش پيش‌رو براساس يافته هاي نويني كه از آوار برداري و پاكسازي محوطه‌هاي علي‌آباد و رحمت‌آباد بدست آمده نگارندگان سعي كردند ضمن مطالعه و مقايسه‌ي ويژگيهاي معماري دو بناي مذكور به اين پرسش پاسخ دهند كه چهار‌طاقي‌هاي مطالعه شده در اين مقاله از نظر كيفيت مذهبي به كدام يك از آتش‌هاي مقدس سه‌گانه در دين زرتشتي شامل آتش‌هاي بهرام، آدران و دادگاه قابل انتساب هستند؟ اين پژوهش ازنظر ماهيت‌ و ‌روش، پژوهشي توصيفي-تحليلي بوده و گردآوري داده‌ها به‌صورت ميداني و كتابخانه‌اي است. نتايج حاصل از اين پژوهش بيانگر اين نكته است كه چهارطاقي‌هاي مطالعه شده علاوه بر راهروي پيراموني داراي فضاهاي معماري متصل ديگري نيز بوده و بر اساس ويژگي‌هاي معماري و مكاني كه دارا هستند مي توانند با آتش «دادگاه» مرتبط باشند. اين پژوهش از اين منظر مي‌تواند اهميت داشته باشد كه ضمن ارائه‌ي پلاني جديد از چهارطاقي‌هاي مطالعه شده، جايگاه مذهبي نويني براي آن‌ها مطرح كرده كه مي‌تواند براي ساير چهارطاقي‌هاي ساساني با ويژگي‌هاي معماري مشابه نيز قابل ارائه باشد.

The function of architectural structures attributed to the Zoroastrian religion in the Sassanid period has always been accompanied by questions. Although CharTaqies which are the most religious structures of this period seem to be very similar, but by studying the architectural details it can be seen that these structures have a considerable variety. A large number of ChaharTaqis that have been identified so far are located in the south part of Iran, Fars and Kerman regions. However, Kerman ChaharTaqis due to their location in the remote areas are less known. Our knowledge about Sasanian religious architecture is limited to the investigations done by Vanden berghe in the 1960's. In this study, Aliabad and Rahmatabad ChaharTaqis which are located in the south-west part of Kerman province, in Orzouyeh County, both in architectural and religious typology will be studied based on new findings. First of all, the type of the architecture in these buildings will be studied. After that, in comparison with other similar structures and writing resources as well, their religious quality will be evaluated by the authors. This study, it is a fundamental research, with descriptive-analytical methodology and nature, while data collected bibliographically and following fieldwork. The results of this research indicate that some Chahar Taqis such as the Chahar Taqis studied in this research could be considered as a “Dadgah” fireplace in Sassanian period. This study due to the new architecture features of these ChaharTaqis describing in this paper and offering a new usage for them would be considerable.