كاربرد شواهد بافتي كاني پلاژيوكلاز در روانه‌ها، خاكسترهاي ريزشي و جرياني در بررسي فرايندهاي ماگمايي دماوند جوان

آتشفشان دماوند، مخروطي است جوان با ارتفاع 5610 متر، در ميان رشته‌كوه‌هاي البرز مركزي و در زمان كواترنري شكل گرفته است. مخروط اين آتشفشان و دامنه‌هاي اطراف‌آن شامل روانه‌هاي تراكيتي و تراكي‌آندزيتي و نهشته‌هاي پيروكلاستيك جرياني و ريزشي و لاهار است كه در فاز‌هاي ‌مختلف و طي فرايندهاي متفاوت شكل گرفته‌اند. براي بررسي فرايندهاي حاكم بر مخازن ماگمايي دماوند و تغييرات آن در گذر زمان، بافت بلورهاي پلاژيوكلاز‌ در روانه‌‌ها و خاكستر‌ها مطالعه شد. براي اين منظور از شش روانه با سن‌هاي متفاوت و همچنين از رخنمون‌هاي خاكستر ريزشي و موجي آتشفشان دماوند نمونه‌برداري شد. ‌در اين مطالعه پلاژيوكلازهايي در ابعاد و اندازه نزديك به يكديگر ولي با بافت‌هاي كاملاً متفاوت و پلاژيوكلازهايي با ابعاد متفاوت ولي با ويژگي‌هاي بافتي مشابه ديده شد. 28 نوع بافت با ويژگي‌هاي متفاوت و در ابعاد مختلف در پلاژيوكلاز‌هاي روانه‌ها و تنها 3 نوع بافت با ويژگي متمايز در پلاژيوكلاز‌هاي خاكسترهاي ريزشي و موجي متمايز شد. جمعيت زيادي از پلاژيوكلازهاي موجود در خاكستر‌هاي ريزشي و جرياني شرايط غيرتعادلي را در مخزن ماگمايي نشان مي‌دهند، اما در روانه‌ها مجموعه‌اي از پلاژيوكلاز‌ها در كنار هم هستند كه شرايط تعادل و نبود تعادل در مخزن يا مخازن ماگمايي دماوند را معرفي مي‌نمايند. جمعيتي از بلورها در روانه‌ها بارها در شرايط نبود تعادل قرار‌گرفته‌اند، اما از دهانه خارج نشده‌اند و در مخزن ماگمايي بار ديگر در شرايط تعادلي شروع به رشد دوباره كرده‌اند. تغييرات سرعت صعود  ماگما، همرفت‌هاي مقياس كوچك و بزرگ در مخازن ماگمايي، بالارفتن دما، تغييرات سريع و ناگهاني فشار، تغيير حجم مخزن ماگمايي، از شواهدي هستند كه به كمك مطالعات بافتي آشكار شد. مخزن يا مخازن ماگمايي آتشفشان دماوند جوان در بازه سني روانه‌هاي نمونه‌برداري شده يعني در بازه زماني حدود 7000 سال تا 450 هزار سال، شرايط ‌يكنواختي حتي در طول رشد يك بلور را ثبت نكرده است و تبلور ماگما دائماً از حالت تعادل خارج ‌شده است، اما خروج از حالت تعادل هميشه منجر به فوران آتشفشان دماوند نشده است.