ارزيابي پايداري خاك و فرسايش مجاز در راستاي مديريت پايدار منابع خاك

فرسايش خاك به‌عنوان يك معضل مهم براي بسياري از مناطق خشك و نيمه‌خشك از جمله كشور ايران مطرح است. در همين راستا هدف پژوهش حاضر معرفي مهم‌ترين عوامل طبيعي و انساني تخريب منابع خاك، استراتژي‌هاي حفاظت از خاك و هم‌چنين بررسي مطالعات انجام گرفته در زمينه مقدار فرسايش مجاز در مناطق مختلف به‌منظور مديريت بهينه منابع خاك كشور است. بر اين اساس روش پژوهش، توصيفيتحليلي بوده و بر اساس ارزيابي پژوهش‌هاي مختلف و منابع موجود در اين زمينه است. بر اساس نتايج اندازه‌گيري مقادير فرسايش مجاز خاك بر مبناي روش‌هاي صحرايي، مدل‌هاي تجربي و يكپارچه انجام شد. در يك رويكرد ديگر هم، كاركردهاي مختلف تعيين شده و در هر دسته، فاكتورهاي تأثيرگذار شناسايي شده و بر اساس روش پايه حاصل‌خيزي، نرخ فرسايش طبيعي و استاندارد مناسب، ميزان فرسايش مجاز خاك تعيين شد. علاوه بر اين در تعدادي از مطالعات از شاخص وضعيت خاك، و شاخص كيفيت خاك براي ارزيابي پايداري منابع خاك استفاده شده است. علاوه بر اين، سطوح بحراني (غيرقابل برگشت) پيشنهادي خاك از نظر توان توليد اقتصادي و اكولوژيكي بر اساس خصوصيات فيزيكي، مكانيكي، آب قابل دسترس، حركت آب در خاك، خصوصيات شيميايي خاك و كربن بيومس خاك در منابع مختلف ارائه شده است. ميزان خسارت سالانه فرسايش در كشور به سبب از دست رفتن مواد مغذي خاك رقمي بالغ بر 2/7 ميليارد دلار برآورد شده است. ساليانه 2 ميليارد مترمكعب فرسايش خاك در كشور رخ مي‌دهد كه معادل 6/7 درصد فرسايش كل خاك در جهان است. در مجموع، فرسايش و پيامدهاي ناشي از آن مانعي اساسي در برابر مديريت پايدار حوزه‌هاي آبخيز و منابع خاك كشور محسوب مي‌شود. بنابراين بايد مناطق بحراني از نظر پتانسيل فرسايش خاك، شناسايي و اولويت‌بندي شوند و سپس اجراي برنامه‌هاي صحيح مديريتي به‌ترتيب اولويت در كاهش و مهار فرسايش خاك مدنظر قرار گيرد.