نقد و بررسي آرا و ديدگاه‌ها درباره تحقير اهل‌ذمه در جزيه

يكي از انتقاداتي كه كم‌ و بيش از سوي پژوهشگران غيرمسلمان، به‌ويژه غربيان بر فقه اسلامي در زمينۀ تعاملات آن با اقليّت‌هاي ديني صورت گرفته، اين است كه فقه نگاهي تحقيرآميز نسبت به آنان داشته و اقليت‌هاي ديني را فاقد حرمت و كرامت انساني دانسه و ازاين‌رو كارنامۀ فقه، در حوزۀ ذميان تحقيرگراست. آنان در تأييد مدعاي خود به موضوع جزيه اشاره كرده و برابر تحليل و ارزيابي‌شان از آراي برخي فقها، مدعي‌اند هم اصل تشريع و هم شيوۀ پرداخت فقه در مسئلۀ جزيه به‌منظور تحقير ذميان بوده ‌است. برخي گفته‌اند جزيه، همان باجي است كه فاتحان از ملت‌هاي شكست‌خورده، آن‌هم به‌عنوان زورگيري و تخريب شخصيت آنان مي‌گرفتند؛ كه بازهم ماهيتي تحقيرآميز دارد. شماري هم تحقير ذميان را به‌منظور جذب آنان به اسلام دانسته‌اند كه اين امر نيز خرده‌گيري‌هاي ديگري را به‌دنبال داشته است. اين مقاله مي‌كوشد ضمن پاسخ به اين شبهات، تصويري عقلاني و منطقي از جزيه نشان دهد و اين حقيقت را تبيين كند كه پرداخت جزيه تنها در قبال خدمات و حمايت‌هاي نظام اسلامي از ذميان صورت مي‌گيرد، بدون آنكه تنقيص و يا نگاه نامتعارفي را متوجه آنان سازد.