بررسي فاكتورهاي بيماري‌زايي قارچ Puccinia graminis f. sp. tritici عامل بيماري زنگ سياه گندم در استان اردبيل در سه سال متوالي (1396-1398)

Investigation of Virulence Factors of Stem Rust Puccinia graminis f. sp. tritici in Ardabil Province in three consecutive years (2017-2019)

زنگ سياه يا ساقه گندم با عامل قارچي (Pgt) Puccinia graminis f. sp. tritici يكي از شايع‌ترين و خسارت‌زاترين بيماري-هاي گندم در جهان و ايران به‌شمار مي‌آيد. در شرايط مساعد و تشكيل شدن هرم بيماري، بيمارگر توانايي از بين بردن محصول گندم در مدت زمان كوتاه را دارد. قارچ Pgt به‌دليل تكميل نمودن چرخه جنسي، جهش و هيبريداسيون از تغيير پذيري ژنتيكي بالايي در ساختار جميعت برخوردار مي‌باشد و هم اين امر سبب ايجاد نژادهاي جديد (تنوع نژادي) با الگوي بيماري‌زايي متفاوت مي‌شود. يكي از نژادهاي پرآزار و مهم قارچ Pgt كه در دهه‌هاي اخير ظاهر شده و خسارت‌هاي فراواني به محصول گندم در سطح جهان تحميل نموده است، نژاد (Ug99) TTKSK مي‌باشد. اين نژاد در داخل كشور نيز شناسايي و گزارش شده است. با اين حال مطمئن‌ترين، سالم‌ترين و مقرون به صرفه‌ترين روش مديريت و كنترل اين بيماري، استفاده از مقاومت ژنتيكي است. آشنايي دقيق از ساختار ژنتيكي جمعيت بيمارگر (نژادها) و آگاهي از فاكتورهاي (ژن‌هاي) بيماري‌زايي نژادهاي Pgt در هر منطقه اولين گام و به مشابه نقشه راه براي رسيدن به مقاومت‌هاي موثر و پايدار ژنتيكي مي-باشد. يكي از راه‌هاي بررسي روند تغيير الگوي بيماري‌زايي نژادها در هر منطقه با رصد فاكتورهاي بيماري‌زايي روي ژنوتيپ‌هاي افتراقي زنگ سياه در خزانه‌هاي تله ميسر مي‌گردد. بدين منظور در سه سال متوالي (1398-1396) پايش فاكتورهاي بيماري‌زايي نژادهاي Pgt و همچنين اثر بخشي ژن‌هاي مقاومت موجود در ژنوتيپ‌هاي افتراقي بين‌المللي نسبت به نژادهاي Pgt موجود در استان اردبيل، بررسي شدند.

Stem or black rust caused by Puccinia graminis f. sp. tritici (Pgt) is one of the most common and harmful wheat diseases in Iran and worldwide. Under favorable conditions and the formation of the disease pyramid, the pathogen can destroy the wheat crops in a short time. Pgt has high genetic variability in the population structure due to the completion of the sexual cycle, which causes the creation of new races (race diversity) with a completely different pathogenicity pattern. TTKSK (Ug99) is one of the most critical race of Pgt that has appeared in recent decades and has caused much damage to wheat crops worldwide. This race had identified and reported in the country. However, the safest and at the same time most cost-effective way to manage and control this disease is to use genetic resistance. Accurate knowledge of the genetic structure of the pathogen population (existing races) in each region and knowledge of the virulence factors (genes) of stem rust races is the first step and similar to the roadmap to achieve effective and stable genetic resistance. One way to study the trend of changing pathogenicity patterns of races in each region is to observe virulence factors on stem rust differential genotypes in a trap nursery. For this purpose, virulence factors of Pgt races and the effectiveness of resistance genes in international differential genotypes investigated for three consecutive years (2017-2020) in the Ardabil province.