فرايند ادغام اشخاص حماسي‌ ـ‌ تاريخي ايران باستان در تاريخ اسلامي جهان

گسترش مرزهاي امپراتوري اسلامي تحوّلي در تاريخ‌نگاري اسلامي به وجود آورد. تاريخ كه بدواً تنها با حوادث حيات و فعّاليت‌هاي رسول اكرم‌(ص) سر و كار داشت، به يك روايت جامع از تاريخ جهان تبديل شد. گزارش قرآن و كتب آسماني ديگر در روايت حوادث بعد از طوفان نوح اساساً يكسان بود؛ زيرا تمام بني‌بشر از بازماندگان نوح به شمار مي‌رفتند. اين گزارش بايد با داستان‌هاي اقوامي كه تحت تسلّط مسلمانان در آمده بودند هماهنگ شود تا از مجموع آن‌ها روايت جامعي از تاريخ عمومي جهان پديد آيد. مورّخان مسلمان به ادغام داستان‌هاي ايرانيان و روميان در تدوين تاريخ عمومي جهان پرداختند. در مورد ايران كه تاريخ باستان خود را به صورتي بسيار منظّم حفظ كرده بود، شخصيت‌هاي داستاني ايراني با شخصيت‌هاي تاريخ مذهبي اسلام هماهنگ شدند و از اين هماهنگي روايت منسجمي از تاريخ جهان پديد آمد. مشابه اين فرايند، هنگامي كه روميان به دين مسيح گراييدند، پيش آمده بود. در آغاز قرن چهارم ميلادي مورّخان مسيحي روايات باستاني روم و يونان را در روايات تورات و انجيل ادغام كردند. بعد از سقوط امپراتوري روم در قرن پنجم ميلادي نيز بسياري از داستان‌هاي پهلواني فاتحان ژرمن در تاريخ جهاني مسيحيان پذيرفته شد. بنابراين، مرتبط شدن بعضي شاهان و پهلوانان ايران باستان با اشخاصي كه در تاريخ مذهبي اسلام ذكر شده‌اند مطلب عجيب يا غيرمتعارفي نيست. در اين مقاله شواهدي در اثبات اين مطلب از تحقيقات مورّخان مسلمان و غيرمسلمان قديم و جديد و متون كهن اسلامي و مسيحي عرضه شده‌است.