بازگشت «هويّت» به هنر و معماري اسلامي چگونه است؟ »ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ« ﻫﻤﺎن »ﻣﻌﻤﺎري ﺗﻮﺣﯿﺪي« اﺳﺖ: ﻣﻌﻤﺎري وارد ﺷﺪن ﺑﺮ اﷲ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺳﻼم، و ﻓﺎﻧﯽ دﯾﺪن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻮﯾﺶ در آن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑَﺮﭘﺎي

How is the Return of “Identity” to the Islamic Art and Architecture

جهان‌بيني ما مُسلمانان را «توحيدي» مي‌خوانند امّا متاسفانه بسيار كم از حقيقت معنايي و چيستي آن مي‌دانيم. لفظي آسماني است كه مقام برترين و عظيم اش را درك نميكنيم و توجّهي به اصيل بودن رابطه حقيقت مُحتوائي آن با حقيقت و مُحتواي خُداگونه جوهره وجوديمان نداريم و تنها لقلقه اي مُشتري پسند بر زبان هاي گُنگ و نارسايمان شده است. از «معماري اسلامي» بسيار دم ميزنيم و تفاوت و يا يكي بودن آن را با «معماري توحيدي جاري در جُزء و كُلِّ هستي» نميدانيم. هان، راستي مگر «معماري توحيدي» و «معماري توحيدي جهاني» هم داريم؟! پاسخ مُحقّقانه اين مقال به پرسش جاري «آري» است و داريم و «معماري توحيدي جهاني» همان «معماري اسلامي» مطلوب و مورد علاقه ماست و آن «معماري اسلامي» و يا «معماري توحيدي جهاني» يعني: «معماري وارد شدن در حريم يگانه و بلكه مُطلق وجود» و بايد بدانيم كه «مُطلق وجود» يعني: «الله» (خداوندگار سلام). و راز و رمز و بلكه كليد طلائي گشايش دربها و كيمياي نظر هميشه موفّق و مطلوب همه كيمياگران همان «فاني گشتن (كه: فاني ديدن) حقيقتِ وجود خود و همه چيز و همه كس در حاكميّت مُطلقه و حتمي الاجراي آن هميشه باقي و همواره بر پاي و برپا دارنده قامت جُزء و كُلِّ هستي» است. در اين مقالِ بس كوتاه ميخواهيم بگوييم كه در «معماري توحيدي»، همانگونه كه از يگانه دل عظيم و مُحيط (يا فراگيرنده) مفهوم توحيد راستين برمي آيد، همه چيزها (و از جمله آثار هنري و معماري و حتّي خود شهر) تجلّياتي گوناگون از جمال و كمال او و وام گيرنده نُور يگانه او هستند و نسبت رابطه وجودي نفس ما، فكر ما، آفريدن ما و آثار بر پا شده و وجوديافته به وسيله ما، با او و اسم ها و صفات او، همه و همه تنها «رابطه فقر مُطلق با غنائي مُطلق» است؛ «رابطه مُطلق عدم با مُطلق وجود»، و «رابطه عَدَمِ بَديل با وجود عين» (در حالي كه «وجود عين» نيز يعني: همان «هستي مُطلق»)؛ «رابطه آينه اي (به حقيقت فقير، ولي حقيقتاً صاف و زُلالي) براي پديدار نمودن صورتي زمان‌مند و مُتعيّن به حُدود از آن غناي مُطلق و مُطلقِ جمال او و كمال او». ميخواهيم بگُوييم براي خُداگونه بودن و خُداگونه عمل نمودن در آفرينش آثار، در گُستره اين هستيِ دانش بُنيان بايستي به حقيقت امر «دانشمند و دانشمدار» بود، بايد «عالم» بود تا بتوان «عادل» بود، و بايد «عادل» بود تا بتوان «خالق» بود و براي «خالق بودن» تنها و تنها بايد «عَدمِ بَديل» موضوع مورد آفرينش يعني همان «نياز» را «معلوم» داشت، و به عبارتي آن را در قالب «نيازي حقيقي و به عبارتي كاملاً دقيق و حساب شده» تعريف و تبيين نمود و براي «معلوم داشتن دقيق» هر جُزء نياز از آن نياز كُلّي، بايد به همه جوانب گوناگون آن و عوامل مرتبط با آن و با هندسه آن حقيقتاً «عالِم» بود و يا اينكه قلب يا انديشه اي به حقيقت آينه وار و البتّه صاف و زُلالي خود را مُقابل با خورشيدِ تابنده نُور «الله» (يگانه دانش زنده و پوينده و خداوندگاري مُطلقه همه دانشهاي وحدت بُنيان) بر پا داشت (و البتّه اين هر دو بيان، يكي است، و آن بيان يگانه عبارت است از اينكه: بايد تنها و تنها مُنعكس كننده نُور بود (و مُنعكس كننده نُور «او» و يا «هُو») بود، و تنها «او» يعني «آن محبوب يگانه و معبود همگان» را خواست، و همه چيز را از «او» و با «او» و در «او» و تجلّائي از «او» دانست. به همين دليل ميتوان: مفهوم «قرار دادن هر چيز در مكان بايسته و شايسته مربوطه» (يا همان «عدل») را با مفهوم «عقل» و «خلق» يا آفرينش يكي دانست و هر سه اين مفاهيم را «سه تجلّي گونه گون از نُور واحد الله». البتّه بايد يادمان باشد كه: هرگز «عدم بديل» يك شيء و يا اثر خاصّ معمارانه و يا «نيستي نقيض» آن نميتواند با «هستي حقيقي» آن شيء و يا اثر در يك­جا و به عنوان «يك حقيقت در اتّحاد» و «باهم بودني در هم» ديده شود،. بلكه «باهم بودني به همراه، و البتّه رُخ به رُخ»؛ «باهم بودني مانند: باهم بودن آينه و رُخساره نگار» صورت درست و بايسته و شايسته پاسخ به مسئله است.

The ideology of us Muslims is called “monotheistic”. But unfortunately we know little about its meaning and nature. A heavenly word, in which its superior and great position we do not comprehend, neither do we pay any attention to the originality in the relationship of its inclosing truth to the divine inclosing essence of our existence. an‎d it is only being played as a customary wordplay by our yet to be mature and comprehensive tongues. We speak of “Islamic architecture” quit frequently without knowing its difference or similarity to “the flowing monotheistic architecture within the universe in whole and part”. By the way, do we even have such a concept as “monotheistic architecture” and “worldly monotheistic architecture”?! The researchful answer of this paper to the question is “yes”. an‎d we do, the “worldly monotheistic architecture” is the beloved and desirable “Islamic architecture” itself. an‎d that “Islamic architecture” means “entering the realm of the unique and rather the absolute existence”; it is to be known that this “absolute existence” means “Allah” (the god of peace and obedience). The secret and golden key to opening the doors and the successful and desirable miracles of mind off all those who make miracles through contemplation, is “being able to realize the mortality of one’s and all’s reality in the absolute and detent jurisdiction of the everlasting, immortal and preserver of the universe both in wholeness and in part. What we are trying to say in this extremely brief discussion is: as it can be understood from the vast, unique and universal concept of true monotheism; In monotheistic architecture everything (such as art, architecture and even cities) are various emanation of his perfection and beauty, and borrows of his unique light; and the relationship between our individual existentialism, our thought, creation, and things created and maintained by us with him, his name and characteristics all and all, is the only “relation of indigence and absolute richness”. The relationship between “absolute nonexistence and absolute existence”, and “the relation of alternative nonexistence and essence being” (while, essence being means the absolute existence). An (essentially poor but in fact clear and lucid) mirror like relationship, to manifest a temporal image and assigned to limits of that absolute richness, beauty and integrity. We want to say: In order to be godlike and act godly in creating the effects in the extent of this science founded universe, we ought to actually be “scientists and science centric”. One should be “aware” to be “just”, and should be “just” to be able to be a “creator”. an‎d to be a “creator” one should only and only “manify” the “alternative nonexistence” of the object of creation, ‘that is’, “the very truly need and of course completely precise”; To “precisely clarify” each of it’s partial-needs, an awareness of all it’s different aspects and the factors related to it and its form and measurements are imperative, or have a mirror like and of course clear and lucid heart, to present to Allah’s shining light, and of course (both the aforementioned are one in No. 1, Fall/Winter 2015-2016 essence): one should only and only reflect light (and reflect “His” light), and want only “Him”, and know and want everything from “Him” and with “Him”, in relation to “Him”, and as an emanation of “Him”. Consequently one can: consider the concept of “placing everything in its appropriate and rightful place” (in other words “just”) and the concept of “reason” and “creating” or creation as one, all three concepts are “three different expressions of Allah’s unique light”. Of course we should keep in mind that, “never can the “alternative nonexistence” or “paradoxical nonexistence” of an object or a special architectural piece be seen in one place with the “true existence” of that object (or piece), and be considered as “an integrated truth” and an “intermingled coexistence”; in fact they should be known as a “face to face and ofcourse inseparable (and accompanied) coexistence”; The correct, appropriate and suitable answer to this question is an accompaniment of a mirror and the face of the beloved.