تحول الگوي روابط قطر و عربستان سعودي از شراكت تا رقابت راهبردي (2011-2021)

The Evolution of the Qatari-Saudi Arabia Model of Relations from Partnership to Strategic Competition (2011-2021)

روابط عربستان سعودي و قطر در سال‌هاي اخير، از همكاري و تعامل به تقابل و تخاصم تغيير جهت داده است. پس از تحولات جهان عرب در سال 2011 اختلافاتي جدي روابط دو كشور را تحت تأثير قرار داد و سرانجام در سال 2017 به قطع روابط آن‌ها منجر شد و علي‌‌رغم برقراري مجدد روابط بعد از نشست العلا در ژانويه 2021، دو طرف نتوانسته‌‌اند روابط خود را عادي‌‌سازي كنند. دشمني دوحه و رياض در سطوح همسايگي و منطقه‌‌اي بر اساس گزاره‌‌هاي نظري «سازه‌‌انگاري» قابل تحليل است، چراكه برداشت متفاوت اين دو بازيگر از هويت اسلامي و عربي و ساخت اجتماعي قبيلگي به‌‌عنوان عنصري كليدي در قوام‌‌بخشي به همگرايي يا واگرايي اين ‌‌دو عمل كرده است. بر اين مبنا، پرسش اصلي مقاله حاضر اين بوده كه «چگونه تصور و برداشت عربستان سعودي و قطر از مسائل و موضوعات ملي و منطقه‌اي به تغيير الگوي سياسي روابط در دو بازه زماني (2017-2011) و (2021-2017) منجر شده است؟» و در اين ارتباط، اين فرضيه به آزمون گذاشته شده كه برداشت متفاوت عربستان سعودي و قطر از اسلام سياسي، نقش منطقه‌‌اي و رقابت‌‌هاي بين‌‌خانداني، آن‌ها را دچار چالش و تنش در حوزه مسائل هويتي، سرزميني و منطقه‌‌اي با يكديگر كرده است. پژوهش حاضر از نوع توصيفي-تحليلي بوده و اطلاعات لازم به روش كتابخانه‌‌اي يا از منابع اينترنتي گردآوري شده است.

In recent years, relations between Saudi Arabia and Qatar have shifted from cooperation and interaction to confrontation. The Disputes that seriously affected their relations after the evolution in the Arab world in 2011 until their severance in 2017. Despite the resumption of relations after the Al-Ula meeting in January 2021, the two sides have not been able to normalize their relations. The hostility between Doha and Riyadh at the neighborhood and regional levels can be analyzed based on structural theories propositions. Because the two actors' different perceptions of Islamic and Arabic identity and tribal social construction have acted as a key element in the consolidation or divergence of the two. Accordingly, the main question of the present article is "how the perception of Saudi Arabia and Qatar on national and regional issues has led to a change in the political pattern of relations in the two time periods (2017-2011) and (2021-2017)? In this regard, the hypothesis is that, the different perceptions of Saudi Arabia and Qatar of political Islam, their role in the regions and inter-family rivalries, have led them to challenge each other in the field of identity, territorial and regional issues. The present research is of descriptive-analytical type and the required information has been collected by library and internet methods.