واژ‌هاي مركب برون‌مركز تركيبي، استعاري و انتقالي در زبان لكي

Synthetic, Metaphorical and Transpositional Exocentric Compound Words in Laki

تركيب يكي از فرآيندهاي اصلي واژه‌سازي در همۀ زبان‌هاي دنياست و بررسي صوري و معنايي واژه‌هاي مركب همواره يكي از دغدغه‌هاي اصلي پژوهشگران و متخصصان حوزۀ صرف بوده است. تا به حال تقسيم‌بندي‌هاي متعددي براي اين واژه‌ها ارائه شده‌‌اند كه واژه‌هاي مركب برون‌مركز يكي از مهم­ترين انواع آن‌ها محسوب مي‌شوند. در زبان لكي كه يكي از زبان‌هاي متعلق به شاخۀ غربي-شمالي زبان‌هاي ايراني است، تركيب مهم‌ترين فرآيند واژه‌سازي به شمار مي‌رود و بخش عمده‌اي از تركيب‌هاي اين زبان از نوع برون‌مركز هستند. هدف اين پژوهش بررسي ساخت‌هاي برون‌مركز تركيبي، استعاري، انتقالي و تحول‌يافته در زبان لكي براساس طبقه­ بندي بائر (2017) است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهند كه تركيب برون‌مركز تركيبي در زبان لكي هفت ساختار متفاوت دارد كه عبارتند از: [اسم + فعل]؛ [صفت + فعل]؛ [قيد + فعل]؛ [حرف اضافه + فعل]؛ [حرف اضافه + اسم + فعل]؛ [اسم + حرف اضافه + فعل]؛ [اسم + اسم + فعل]. اين تركيب‌ها از لحاظ معنايي نيز تنوع زيادي دارند و براي بيان اسم فاعل، اسم ابزار، اسم مكان، اسم زمان، اسم مشابهت، صفت فاعلي و صفت مفعولي به كار مي‌روند. همچنين مواردي از تركيب‌هاي استعاري، انتقالي و تحول‌يافته در لكي يافت مي‌شوند اما بسامد و تنوع آن‌ها به ‌مراتب كم‌تر از تركيب‌‌هاي تركيبي است.

Compounding is one of the major processes of word formation in all languages of the world. Formal and semantic study of compound words has always been one of the main concerns of researchers and experts in the field of morphology. So far, different classifications have been presented for compound words, of which exocentric compound is one of the most important. In Laki, which is one of the languages belonging to the northwest branch of the Iranian languages, compounding is the most important word-formation process and majority of compounds of this language are exocentric. The aim of the present study is to investigate the synthetic, metaphorical and transpositional types of exocentric compound words in Laki based on Bauer (2017). The results of this study show that exocentric synthetic compound has seven different structures: [noun + verb]; [Adjective + verb]; [Adverb + verb]; [Preposition + verb]; [Preposition + noun + verb]; [Noun + preposition + verb]; [Noun + noun + verb]. These compounds are also semantically diverse and are used to express the noun of agent, instrument, place, time and similarity, and agent and patient adjectives. There are also instances of metaphorical and transitional and evolved compounds in Laki, but their diversity and frequency are by far less than those of synthetic compounds.