بررسي چندمعنايي افعال كنشي «خواردن»، «شوردن» و «نيشتن» در گويش كردي كلهري بر اساس معني شناسي شناختي

The Study of Polysemy in Action Verbs 'xwârdǝn', 'šurdǝn', and 'ništǝn' in Kalhori Kurdish based on Cognitive Semantics

چندمعنايي از آشناترين مفاهيمي است كه در مطالعات معني شناسي به آن پرداخته مي شود و آن را شرايطي معرفي مي كنند كه يك واحد زباني از چند معني برخوردار شود. پژوهش پيش رو به مطالعه چندمعنايي افعال «خواردن» /xwârdǝn/ «شوردن» /šurdǝn/ «نيشتن» /ništǝn/ به عنوان افعال كنشي در گويش كردي كلهري با رويكرد معنا شناسي شناختي مي پردازد. گردآوري داده ها به شيوه كتابخانه اي-ميداني صورت مي گيرد. پيكره زباني مورد استفاده در اين پژوهش شامل جملات رايج، ضرب المثل ها و آثار شاعران كردي كلهري است. با بررسي داده ها بر مبناي مفاهيم معني شناسي شناختي، براي فعل «خواردن» 34 معنا، براي فعل «شوردن» هشت معنا و براي فعل «نيشتن» 13 معنا شناسايي شد. روابط معنايي در ساختار اين افعال مورد بررسي قرار گرفت و باهم آيي افعال كنشي با اعضاي بدن در هر سه فعل كنشي كردي كلهري ديده شد. باهم آيي اين افعال با اجزاي ضروري اعم از (اعضاي بدن يا كلمات خاص گويش كردي كلهري) در انتقال معناي افعال تاثير بسزايي دارد. باهم آيي افعال كنشي مورد نظر با عضو «سر» معناي مشتركي ندارند؛ به بياني ديگر واژه سر در باهم آيي «خواردن» معنايي متفاوت از باهم آيي سر با «شوردن» دارد. بر اين اساس باهم آيي فعل كنشي نيز در معناي عضو بدن تاثير دارد كه به همراه آن به كار مي رود. باهم آيي عضو «دست» در «نيشتن» و «شوردن» نيز معاني متفاوتي دارد. در ميان اين سه فعل، «خواردن» بيش ترين تعداد معاني و بيش ترين كاربرد اصطلاحي را دارد. از لحاظ باهم آيي با اعضاي بدن فعل «نيشتن» بيش ترين تعداد، پس از آن فعل «شوردن» و «خواردن» كم ترين تعداد را به خود اختصاص داده است.

Polysemy is one of the most familiar concepts that has been addressed in semantic studies, and it is identified as a linguistic unit that has several meanings. The present paper deals with the study of polysemy in /xwârdǝn/ 'eating', /šurdǝn/ 'washing', /ništǝn/ 'sitting', as action verbs in Kalhori Kurdish dialect based on cognitive semantic approach. Data collection was done in a library-field manner. The linguistic corpus used in this research includes common sentences, proverbs, and works of Kalhori Kurdish poets. By examining the data based on the concepts of cognitive semantics, 34 meanings were identified for the verb /xwârdǝn/, 8 meanings for the verb /šurdǝn/, and 13meanings for the verb /ništǝn/ were identified. Semantic relationships in the structure of these verbs were examined, the collocation of action verbs with body parts was seen in all three Kalhori Kurdish verbs. The collocation of these verbs with the essential components, including the organs of the body, with special words in the Kurdish dialect of kalhori, has a great effect on conveying the meaning of the verbs. The collocation of action verbs of interest did not have a common meaning with the "head" member; in other words, the collocation of the word "head" has different meanings in /šurdǝn/ and /ništǝn/. Accordingly, the collocation of an action verb also has an effect on the meaning of the organ of the body with which it is used. The conjugation of the member "hand" in /ništǝn/ and /šurdǝn/ also have different meanings. Among these three verbs /xwârdǝn/ has the highest number of meanings and the most idiomatic usage. In terms of the collocation of verbs with body parts, the verb /ništǝn/ has the highest number, followed by /šurdǝn/, /xwârdǝn/.