بررسي خودشيفتگي و فرافكني در حكايت نخچيران و شير مثنوي معنوي

واژۀ نارسيسم در معني خودشيفتگي را اولين بار فرويد به كار برد. البتّه ديگران، قبل از فرويد، آن را در معني خودپرستي و تحقير كننده، براي توصيف نگرش رواني در روان‌شناسي باليني مطرح كرده اند. اين اختلال شخصيت در بسياري از موارد منجر به فرافكني مي شود. فرافكني يكي از مكانيسم هاي روان شناسي است كه از طريق آن مي توان به ضمير و درون انسان ها پي برد و شناخت نسبي از شخصيت آن ها به دست آورد. مولانا جلال الدين محمد بلخي در آثار خود به ويژه در مثنوي معنوي به جنبۀ روان شناختي رفتار انسان توجّه كرده است. در اين مقاله برآنيم، خودشيفتگي و فرافكني را به عنوان يكي از مفاهيم نوين روانشناسي، در حكايت نخچيران و شير مثنوي معنوي، با رويكردي توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه اي، مورد بررسي و تحليل قرار دهيم. يافته ها نشان مي دهد كه مولانا، شخصيت خودشيفته را، مشكل كلّي بشريت مي داند و مي‌خواهد به شيوه‌اي راهكاري براي آن بيابد. سراسر مثنوي مبارزه با خودشيفتگي و غرور است. در حكايت، شير با خويشتن خود ديدار مي كند و به حقيقت خود مي رسد. درواقع، خرگوش شير را نكشت، خشم و خود شيفتگي شير و عدم توكّل او به خداوند، موجب غفلت و در نهايت هلاكش شد. مسالۀ ديدار در زبان مولانا، گاه با تعابير و نشانه هايي همچون: آب، چشمه، جويبار، چهره، عكس خود را در آب ديدن و ... بيان مي شود كه افسانۀ نارسيس را در عالم اسطوره تداعي مي كند.