ارزيابي مستندات روايي الهيات سلبي در حوزه معناشناسي صفات الهي

Evaluation of the narrative evidence of Negative Theology in the Domain of Divine Attributes Semantics

نظريه «الهيات سلبي در حوزه معنا­شناسي صفات خدا»، بيان­گر سلبي­انگاري صفات ثبوتي اوست و برخي محدثان و متكلمان شيعه آن را پذيرفته­اند؛ از جمله: ثقة­الاسلام كليني، شيخ صدوق، ملامحمدصالح مازندراني، علامه مجلسي، قاضي سعيد قمي و سيدعبدالله شبر. از رهگذر اين جستار، مشخص مي­شود كه در فرهنگ روايي، تنها دو روايت مي­تواند مستند الهيات سلبي در حوزه معنا­شناسي صفات الهي قرار گيرد كه به­ترتيب از امام رضا(ع) و امام جواد(ع) صادر شده، اما با ملاحظه محتواي آن­ها، آشكار مي­گردد كه روايت نخست، در صدد نفي محدوديت­هاي صفات انساني از صفات الهي است؛ چنان­كه روايت دوم، اثبات بساطت ذات الهي را كانون بررسي قرار داده و هيچ­كدام در پي موجه­سازي نظريه سلبي­انگاري صفات ثبوتي نيستند؛ علاوه بر اين­كه اين نظريه، نه­تنها با فرهنگ روايي اماميه سازگار نيست؛ ‌بلكه يك سلسله محذورات ثبوتي و اثباتي دارد كه مانع پذيرش آن مي‌شود.

The theory of “negative theology in the domain of Divine Attributes semantics” regards the positive Divine Attributes as negative, and has been admitted by some Shiite traditionists and theologians, including Thaqat al-Islām Kulaynī, Shaykh Ṣadūq, Mullā Muḥammad Ṣāliḥ Māzandarānī, ‘Allāma Majlisī, Qāḍī Sa‘īd Qumī, and Sayyid ‘Abdullāh Shubbar. This article shows that in the narrative culture, only two narrations can be used as evidence for the negative theology in the domain of Divine Attributes semantics; they have been narrated from Imām Riḍā (a) and Imām Jawād (a) respectively. Nonetheless, the examination of their content reveals that the first narration is to reject the attribution of human trait limitations to the Divine Attributes, and the second narration focuses on proving the simplicity of the Divine Essence. In fact, none of these two narrations aim at justifying the view that considers the positive Divine Attributes as negative. This theory is not only incongruent with the Twelver Shī‘a narrative culture but also has some affirmative and confirmative problems that prevent its acceptance.