كليدواژه :
زبان‌آوري , شاهنامه , اوستا , ايزد مهر , پهلوان
چكيده فارسي :
«زبان‌آوري» يا «سخنوري» شخصيت‌هاي اسطوره‌اي و حماسي پيشينه‌اي ديرينه در ادبيات ايران دارد. فردوسي بسياري از شخصيت‌هاي شاهنامه را با صفاتي چون «گوينده»، «سخنور»، «چرب‌زبان»، »چرب‌گوي» و «گشاده‌زبان» معرفي كرده است و آنها را با اين صفات ستوده است. برخي اصطلاحات ادبي چون «سخن شيرين» و «زبان شيوا» دقيقاً در اوستا كاربرد داشته و به زبان فارسي رسيده و برخي نيز چون وياخَنه، صفت مهر در مهريشت به معناي سخنوري و زبان‌آوري، تنها به شكل مهجورِ گياخن در شعر رودكي و برخي لغت‌نامه‌هاي فارسي چون لغت فُرس اسدي به كار رفته و استمرار نيافته، اما مفهوم آن عنوان يك صفت پهلواني در متون حماسي و در ميان پهلوانان خودي و بيگانه ادامه پيدا كرده است. در اين مقاله كوشش مي‌شود گسترۀ معنايي «زبان‌آوري» كه ويژگي مشترك ايزد مهر، زرتشت پيامبر، پهلواناني چون گرشاسب، سام، رستم و گيو، و حتي پهلوانان توراني است در متون ايراني از گاهان تا شاهنامه بررسي شود.
چكيده لاتين :
The "eloquence" of mythical and epic characters has a long history in Iranian literature. Ferdowsi has introduced many characters of Shahnameh as "speaker", "eloquent", "smooth-tongued", and "sweet-mouthed" and praised them with these epithets. Some literary terms such as "Sokhan Shirin" and "Zaban Shiva" have been used in Avesta, Pahlavi texts, and have been continued in Persian, and some, such as viiāxana "eloquent", the epithet of Mitra in Mehr Yash, has not been continued but were used as an obsolete form of Gyāxan in Rudaki's poetry, and some Persian lexicons, such as Asadī’s Loḡat-e fors, in spite of this, it has continued as a heroic epithet in epic texts among native and foreign heroes. This article examines the semantic range of "Eloquence" that is a common quality of Mithra, the prophet Zarathustra, heroes such as Garshasb, Sam, Rostam and Giv, and even Turanian heroes in Iranian texts from Gahan to Shahnameh.
