نخستين اثر احتمالي به زبان فارسي در آناتولي

The first possible work in Persian in Anatolia

پس از استقرار سلجوقيان در آسياي صغير زبان فارسي در آنجا از رونق فراواني برخوردار شد و سبب شد آثار متعددي به فارسي در آن سرزمين به رشتۀ تحرير درآيد. درخصوص اينكه چه اثري براي اوّلين بار به فارسي در آناتولي تأليف شده، پژوهش هاي زيادي صورت گرفته است و محقّقان ايراني و تركيه‌اي در اين زمينه مقالاتي را تأليف كرده‌اند. پيشتر حبيش بن ابراهيم تفليسي (متوفي 559 يا 579 قمري) را نخستين فارسي‌نويس ديار روم دانسته‌اند كه چند اثر به فارسي آن سرزمين نوشته است. امّا در سالهاي اخير رسالۀ ديگري با عنوان «كشف‌العقبه» كه در مجموعه‌اي از رسائل كه در قرن هشتم كتابت شده، مندرج است، به عنوان اوّلين اثر به زبان فارسي در آنا تولي مطرح شده است. تاريخ تأليف اين اثر اواخر قرن پنجم تخمين زده شده كه بسيار جالب توجّه و قابل تأمّل است و در صورت اثبات اين فرضيه تاريخ تأليف اوّلين اثر به فارسي در آناتولي بيش از نيم قرن عقبتر مي‌رود و از لحاظ سابقۀ زبان و ادب فارسي در آسياي صغير بسيار حائز اهميت است. در اين مقاله ضمن معرفي اجمالي رساله به قرايني اشاره شده كه نشان مي‌دهد اين اثر مي‌تواند به عنوان اوّلين اثر احتمالي در ديار روم پذيرفته شود.

The first possible work in Persian in Anatolia After the establishment of the Seljuks in Anatolia, the Persian language flourished there and caused many works in Persian to be written in that land. Much research has been done on what work was first written in Persian in Anatolia, and Iranian and Turkish scholars have written articles in this field. Earlier, Habish Ibn Ibrahim of Tefilissi (d. 559 or 579 A.D.) was considered the first Persian writer of the Roman Empire to have written several works in Persian of that land. But in recent years, another treatise entitled "Keshf’ al Aqaba" has been included in a collection of treatises written in the eighth century. The date of writing of this work is estimated to be late 5th century, which is very interesting to consider and if this hypothesis is proven, the date of writing of the first work in Persian in Anatolia goes back more than half a century and in terms of history of Persian language and literature in Anatolia It is important. In this article, while briefly introducing the treatise, there are indications that this work can be accepted as the first possible work in Rome.