ارتباط بين كوويد-19 و تغييرات آلاينده‌هاي هوا با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي (مطالعه موردي: كلان‌شهرهاي تهران، اصفهان و مشهد)

با مشاهده اولين مورد تائيد شده كوويد-19 در شهر قم در 30 بهمن 1398 محدوديت‌هايي توسط دولت و دستگاه‌هاي اجرايي جهت جلوگيري از شيوع ويروس كوويد-19 در تمام شهرهاي ايران اعمال شد. بنابراين اين مطالعه با هدف بررسي تغير در توليد و انتشار آلاينده‌هاي دي‌اكسيد گوگرد، دي‌اكسيد نيتروژن، مونوكسيد كربن و ازن در قبل و بعد از شيوع ويروس كوويد-19 در سه كلان‌شهر تهران، اصفهان و مشهد با استفاده از داده‌هاي ماهواره‌اي سنتينل-5 انجام گرفت. براي اين منظور با استفاده از سامانه گوگل ارث انجين مقادير غلظت اين آلاينده‌ها به‌صورت ميانگين ماهانه در دو بازه 1 اسفند 1397 تا 1 اسفند 1398 براي دوره پيش از شيوع كوويد-19 و بازه 1 اسفند 1398 تا 1 اسفند 1399 براي دوران شيوع كوويد-19 در نظر گرفته شد. سپس براي ارزيابي معني‌دار بودن تغير در غلظت اين آلاينده‌ها در قبل و بعد شيوع ويروس كوويد-19 از آماره T-test (t وابسته) در سطح معني‌داري 05/0 >p-value استفاده شد. نتايج آزمون T-test نشان داد كه براي آلاينده‌هاي دي‌اكسيد گوگرد، دي‌اكسيد نيتروژن، مونوكسيد كربن در هر سه شهر هيچ تغير معناداري در ميانگين غلظت داده‌ها رخ نداده است؛ اما ازن براي هر سه شهر تهران، اصفهان و مشهد داراي روند كاهشي و سطح معني‌داري 05/0 >p-value بوده است. بيشترين مقدار تغير در كاهش غلظت ازن براي كلانشهر تهران در خرداد ماه و آبان تا بهمن، براي اصفهان بين مهرماه تا اواسط دي و براي مشهد در ارديبهشت تا خرداد ماه و آبان تا بهمن مشاهده شد. همچنين، تغييرات مكاني ازن در شهر تهران در قبل و بعد شيوع اپيدمي قابل توجه بوده است. نتايج اين مطالعه نشان داد كه اعمال محدوديت‌ها نتيجه‌اي در كاهش انتشار آلاينده‌هاي اوليه از منابع انساني نداشته است و فقط ممكن است در طي يك بازه كوتاه غلظت آلاينده­ها كاهش يابد اما بعد از رفع محدوديت­ها مجدد روند افزايشي داشته باشند.