كاني‌شناسي و ريخت‌شناسي ذرات تشكيل‌دهنده غبارهاي ريزشي در غرب استان تهران

در سال ‌هاي اخير خشكسالي، طوفان ‌هاي مكرر، فعاليت ‌هاي صنعتي و معدني، سبب افزايش غبار ريزشي در حومۀ شهر تهران شده و انتشار آن در غرب استان تهران روند رو به رشدي داشته است. شهرستان ملارد در غرب استان تهران با آب‌وهواي خشك و بياباني، به‌عنوان منطقۀ مطالعاتي انتخاب شد. هدف از پژوهش حاضر شناسايي فلزات سنگين، كاني ‌ها و ريخت شناسي ذرات رسوب و منشأيابي آنها در شهرستان ملارد است. رسوبات غبار ريزشي به كمك غبارگير تيله‌اي به‌ طور فصلي، در 30 ايستگاه جمع‌ آوري شد. نمونه‌ برداري خاك و رسوب سطحي به روش سيستماتيكتصادفي در 14 رخسارۀ دشت ‌سر و پلايا انجام شد و در مجموع 83 نمونه از واحدهاي كاري جمع‌ آوري شد. به منظور تعيين شكل و اندازۀ ذرات غبار ريزشي از ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM) و براي شناسايي كاني ‌هاي موجود در ذرات غبار ريزشي از پراش پرتوايكس (XRD) استفاده شد. نتايج نشان داد كه بخش عمدۀ تركيبات شيميايي ذرات غبار ريزشي از Mg، P، K، Fe، Cr، V، Ni، Li، Mo، Cs، Sc، Zr و Ti تشكيل شده است. اين عناصر در قالب كاني ‌هاي رسي، كوارتز، كلسيت و ژيپس با پوششي از جنس كاني ‌هاي دولوميت، هماتيت و مسكووييت است كه منشأ داخلي دارند و از مسافت نزديك توسط جريان باد به منطقه حمل شده‌ اند. براساس نتايج آناليزهاي SEM ريخت ذرات زاويه ‌دار و نيمه‌مدور بود و شاهدي بر وجود منبع محلي و انساني و نزديك‌ بودن منشأ ذرات ريزشي است.