آسيب‌شناسي پديدۀ اسكان در ركود بافت جل اسب‌ عشاير قشقايي

The Pathological Analysis of Settlement Phenomenon in Jol weaving stagnation in Qashqai nomads

«جل» بافته‌ا‌ي پوششي و زينتي در جوامع ايلي و عشايري براي اسب است. اين دست‌بافته به‌دليل اهميت نقش اسب به‌عنوان راهوار و همراهي اين حيوان، هميشه با كيفيت مطلوب در بين ايلات و عشاير توليد شده است. اين مسئله كه به‌تبع پديدۀ اسكان عشاير توليد جل اسب كاهش و با ركود بافت مواجه گرديد، سبب از دست رفتن يكي از شواهد هويت بومي فرهنگي جامعۀ عشايري و به فراموشي رفتن دامنۀ دانش دست‌بافته‌هاي عشايري است. اين پژوهش با هدف آسيب‌شناسي پديدۀ اسكان در ركود بافت جل اسب‌هاي عشاير قشقايي انجام شد. حفظ ميراث دانش اين دست‌بافته در تجلي هويت زندگي ايلي عشايري اهميت دارد. اينكه عوامل محيطي حاصل از اسكان بر ركود توليد جل اسب چه بوده و مهم‌ترين عامل كاهش و ركود بافت جل اسب چيست، پرسش‌هاي مطرح‌شدۀ اين پژوهش است. گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و ميداني و روش تحقيق توصيفي‌تحليلي است. در گام نخست با استفاده از گفت‌وگو و مصاحبۀ آزاد و نظرسنجي از كارشناسان فن عوامل مربوط شناسايي شد. در گام دوم، مؤلفه‌هاي به‌دست‌آمده در قالب پرسشنامه تدوين گرديد و سپس با توزيع پرسشنامه و به دست آوردن داده‌هاي اوليه در راستاي اهداف پژوهش و پاسخ به پرسش‌هاي مطرح‌شده تحليل و بررسي انجام شد. جامعۀ آماري 129 نفر از توليدكنندگان فرش و بافندگان عشاير قشقايي در استان فارس است. نتايج نشان مي‌دهد كاهش بافت جل با كاهش كاربرد آن رابطۀ مستقيم دارد و از سيزده عامل شناسايي‌شده در نقش مهم‌ترين عامل كاهش و ركود بافت، عامل تكنولوژي است كه با جايگزيني وسايل نقليه به‌جاي اسب است.

"Jol" (manta) is a covering and ornamental fabric for horses in tribal and nomadic communities. This hand-woven fabric has always been produced with the desired quality among the tribes and nomads because of the importance of the role of the horse as a guide and human companion. Due to the phenomenon of nomadic settlement, the production of Jol fell and caused a stagnation of weaving, leading to the loss of one of the evidences of the indigenous cultural identity of the nomadic community and neglecting the knowledge domain of nomadic hand-woven fabrics. This study was conducted with the aim of pathological analysis of the settlement phenomenon in the stagnation of Jol weaving of Qashqai nomads. Preserving the legacy of knowledge of the above-mentioned hand-woven fabric has considerable importance in manifesting the identity of nomadic tribal life. In the present study, the environmental factors resulting from the settlement leading to the stagnation of Jol production as well as the most important factor in reducing and stagnation of Jol were investigated. Data collection has been in the form of library and field and also the research method has been descriptive-analytical. In the first step, the relevant factors were identified using free conversation and interviews and surveys of technical experts. In the second step, the obtained components were compiled in the form of a questionnaire. Then the research questions were answered by distributing the questionnaire and obtaining primary data which was in line with the research objectives. The statistical population included 129 carpet producers and weavers of Qashqai tribes in Fars province. Results showed that the reduction of Jol weaving is directly related to the reduction of its use. Moreover, technology among thirteen identified factors played the most important role in reduction of Jol weaving. Indeed, technology is now preferred as replacement for horse.