كليدواژه :
ظروف مأكولات , دوپوسته , يك پوسته , ظرف قالبي
چكيده فارسي :
بحث ريخت‌شناسي يكي از مباحث مهم در شناخت سفالينه‌هاي ايراني است. برخي از توليدات سفالين ايران از جمله ظروف مأكولات از اين منظر جزء آثار شاخص ايراني است. آثار بررسي‌شده در اين تحقيق از تاريخ هزارۀ اول پيش از ميلاد تا قرن يازدهم هجري را شامل مي‌شوند. قدمت آثار دريافت‌شده نشان مي‌دهد كه اين ظروف يكي از توليدات كهن سفالگري ايران بوده است. منطقۀ شرق ايران در سدۀ دوم هجري و كاشان و گرگان نيز در سدۀ ششم و هفتم هجري از مهم‌ترين مراكز توليد بوده‌اند. ظروف مأكولات را مي‌توان جزء ظروف درباري برشمرد؛ چراكه اغلب در سراي اميران دورۀ سلجوقي رواج داشته است. گسترۀ جغرافيايي اين ظروف شامل كشورهايي چون ايران، تركيه، سوريه و مصر بوده است. بيشترين آثار موجود متعلق به ايران در دورۀ اسلامي است. اين پژوهش به روش توصيفي و تحليلي انجام شده و روش گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و ميداني است. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي‌دهد كه وجه تمايز ظروف سفالين مأكولات با ساير ظروف، فنون ساخت اين ظروف است. اين نوع سفالينه‌ها، به‌شيوۀ قالبي و به دو صورت يك‌پوسته و دوپوسته ساخته مي‌شده است. فرم ظاهري اين سفالينه‌ها به شكل ظروفي است با تعدادي گودي همسان كه در تركيبي متمركز و متقارن در كنار هم قرار گرفته‌اند. اين گودي‌ها معمولاً هفت‌تايي و به‌شكل مدوّر هستند. داخل اين گودي‌ها معمولاً خوراكي‌هايي قرار مي‌داده‌اند. در متون فارسي اغلب اين ظروف با نام ظروف مأكولات و ظروف هفت‌سين معرفي شده‌اند. در متون غربي نيز اغلب با نام ظروف شيريني‌خوري معرفي شده‌اند. تعدد نظرات در خصوص اين نوع از ظروف بسيار مشهود است و گاه به‌سبب كاربردهايي كه براي آن ارائه مي‌شود، درست مي‌نمايد. در اين پژوهش از عنوان ظروف مأكولات استفاده شده است؛ در واقع اين عنوان دربردارندۀ مفهوم جامعي از نام‌هاي مطرح‌شده در منابع متعدد، به‌جهت كاربردي است.
چكيده لاتين :
Morphology phenomenon can be regarded as one of dominant topics in identifying and studying of Iranian pottery. Accordingly, some Iranian earthenware products including pots for victuals are considered as outstanding artworks. The works studied in the present research include from first millennium B.C to 11th century AH. Some samples of antiquities in this research reveal that these pots can be taken into account as ancient pottery products. The pots for victuals can also be considered as ones used in the court because they were commonly used in the palaces of Seljukian rulers (Sultan). The geographical scope of the above-mentioned pots production included Iran, Turkey, Syria, and Egypt. However, Iran in Islamic period had the most existing works. The research method used in this study has been descriptive-analytical. Moreover, the data collection method is in the form of library and field research. The results show that techniques of making earthenware pots for victuals seem distinctly different from techniques utilized for other pottery. These pots were made with molded style in both single and double glazed types.The outward appearance of these earthenware is in the form of a pot with a number of identical hollows which set side by side in a concentrated and symmetrical composition. These hollows are often seven and circular. Apparently, food was placed inside the hollows. This type of works, in Persian texts, are often introduced as "Zorouf maakulat" (pots for victuals) or "Zorouf Haft Sin", while, in western texts, they were represented as "Zorouf Shirinikhori" (Sweet-dish). The variety of attitudes and opinions about aforementioned pots sounds evident. Sometimes, the opinions are seemingly accurate. In the present study, topic of pots for victuals were used for this artwork. Indeed, this topic contains a comprehensive concept of mentioned names in various sources and also in line with the main use of these pots
