تبيين تأثيرات نظام قدرت بر منسوجات دورۀ قاجار

The effects expression of the power system on the textiles of Qajar period

يكي از نمودهاي فعاليت‌هاي هنري، توليدِ منسوجات و متعلقات وابسته به آن مانند پوشاك و پارچه‌هاي زينتي و ملزومات كاربردي است كه در هر دوره به فراخور زمان داراي تغييراتي بوده، كه از آن جمله مي‌توان به بازۀ زماني قاجار اشاره كرد. در اين دوره بسياري از هنرها از جمله طراحي پارچه تحت‌تأثير عوامل بسياري چون تحولات سياسي و اجتماعي وقت قرار گرفته است. ازاين‌رو مي‌بايست به رويكرد‌هاي گفتماني اشاره كرد كه بسياري از ساختار‌هاي اجتماعيِ قدرت را تغيير و تحول داده است. رويكرد تحليل ‌گفتمان، ابزار و كاركردهاي شبكۀ قدرت را روشي مي‌داند كه با سازوكارهاي تعيين‌شده، به تأثير در شكلِ ساختاري آن نظام ‌اجتماعي مي‌پردازد و كشف معنا و درك اعمالي را ميسر مي‌سازد كه به‌صورت نظام‌مند در چشم بسياري نا‌معلوم است. حال اين سؤال مطرح است كه ساختار قدرت حاكم در دورۀ قاجار چه تأثيري بر منسوجات اين دوره داشته است. پژوهش حاضر به‌صورت كيفي (توصيفي‌تحليلي) و چهارچوب نظري تحقيق بر اساس رويكرد تحليل گفتمان شكل گرفته است. در اين پژوهش با بهره‌گيري از ابزار مشاهده و روش نمونه‌گيري هدفمند، 12 نمونه پارچه‌هاي موجود در موزه‌ها‌ كه بيشترين تأثيرات دريافتي را از قدرت حاكم در رنگ، جنس و بافت داشته‌اند، به شيوۀ تحليل گفتمان بررسي شده است. اين مطالعه با بيان بازنمود تأثيرات و تحولات اقتصادي و اجتماعي متأثر از قدرت حاكم، پارچه‌هاي دورۀ قاجار را مورد خوانش قرار داده است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه شكل‌بندي نظامي سياسي و اجتماعي حاكمان وقت در دورۀ قاجار بر روند توليدِ منسوجات اين دوره مؤثر بوده و نظام توليد و مصرف منسوجات در پي تأثيرات دريافتي از گفتمان قدرت حاكم بر جامعه تغييرات ويژه‌اي داشته است.

One of the manifestations of artistic activities is the production of textiles and related accessories such as clothing and decorative fabrics and functional necessities, which have changed during different periods including Qajar. Throughout this period, vast number of arts, including textile design, has been influenced by many factors such as political and social developments. Accordingly, it seems necessary to mention that discourse approaches have transformed a lot of social structures of power. The discourse analysis approach considers the tools and functions of the power network as a method which influences the structural form of the social system using defined mechanisms. Furthermore, it enables the discovery of meaning and understanding of actions that are systematically unknown for many people. The present study seeks to find out which effects the structure of the ruling power in Qajar period had on the textiles. This research is qualitative (descriptive-analytical) and the theoretical framework of the research is based on the discourse analysis approach. In the current study, 12 samples of fabrics in museums were examined by discourse analysis method using observation tools and a purposeful sampling method. It is noteworthy that the ruling power had the most significant effect on color, material, and texture. This study examined the fabrics of Qajar period by representing these effects. Findings indicated that the military, political and social formation of the rulers of Qajar period was effective on the textiles production in this period and the system of textile production and consumption had undergone special changes following the effects of the discourse of the ruling power of the society.