ارزيابي قابليت اراضي براي توسعه كشاورزي و مرتع‌داري (مطالعه موردي: حوضه آب خيز سد تاجيار استان آذربايجان شرقي)

Evaluation of land capability for developing Agriculture and Range management (Case Study: Tajyar dam basin in East Azerbaijan Province)

در عصر حاضر كه انواع تغييرات در محيط طبيعي ايجاد شده است، بايد جهت دست‌يابي به توسعه پايدار، برنامه ريزي و مديريت سرزمين بر اساس توان بالفعل و بالقوه آن صورت پذيرد. هدف از اين مطالعه ارزيابي توان اكولوژيك براي كاربري هاي كشاورزي و مرتع‌داري و بررسي ميزان انطباق كاربري هاي فعلي كشاورزي و مرتع‌داري با توان اكولوژيك منطقه براي كاربري هاي مذكور مي باشد. روش بررسي: در اين پژوهش، ابتدا با بررسي منابع مختلف و كسب استانداردها، معيارها و زيرمعيارها انتخاب شدند. معيارهاي اصلي مورداستفاده در اين مطالعه، عبارتند از: نقشه هاي خاك‌شناسي، سنگ شناسي، توپوگرافي، اقليم، پوشش گياهي، ميزان آب و كاربري اراضي. سپس، با استفاده از طراحي و توزيع پرسش‌نامه‌هايي، لايه ها مورد ارزيابي قرار گرفتند و توسط فرايند تحليل سلسله مراتبي و ماتريس مقايسات دوتايي، وزن دهي شدند. درنهايت، كليه‌ي لايه‌ها با استفاده از روش تركيب خطي وزن‌دار تلفيق شدند و نقشه ي نهايي توان اكولوژيك منطقه به دست آمد. يافته ها: در نقشه نهايي قابليت اراضي براي توسعه كشاورزي و مرتع‌داري كه در سال 1394 تهيه گرديد، طبقات 1 و 2 و 7 كاربري هاي مذكور وجود ندارد به دليل اين‌كه در منطقه مورد مطالعه محدوديت هاي توپوگرافي بيش از بقيه معيارها، امكان انجام كشاورزي درجه 1 و 2 را سلب مي كند و از نظر معيارهاي مرتعداري، تا طبقه 3 مرتع‌داري را مي توان در محدوده مورد مطالعه مشاهده نمود. كشاورزي درجه 3 با 9/31 درصد، بيش‌ترين و مرتعداري درجه 3 با 5/11 درصد، كم‌ترين مقدار را از نظر درجه تناسب سرزمين دارا مي باشند. بحث و نتيجه گيري: يافته ها حاكي از آن است كه تلفيق فرايند تحليل سلسله مراتبي و سامانه اطلاعات جغرافيايي، داراي قابليت بالايي جهت ارزيابي توان اكولوژيك اراضي براي كاربري هاي كشاورزي – مرتع‌داري مي باشد. و با توجه به اين‌كه حوضه آبخيز سد تاجيار داراي پتانسيل لازم براي توسعه فعاليت هاي كشاورزي و مرتع‌داري مي باشد، در صورت بهره برداري متناسب با توان اكولوژيك، مردم بومي منطقه از اثرات رونق اقتصادي اين فعاليت ها منتفع خواهند گرديد.

In the present era that a variety of changes in the natural environment has been created, we are obliged to plan and manage land on the basis of the actual and potential of study areaʼs land to achieve sustainable development. The aim of this study is to evaluate the ecological potential for agriculture, range management and determine the consistency of current account agriculture, range management with ecological potential users of this area. Material and Methodology: In this research, first by looking at the different sources and standards, criteria and sub-criteria were selected. The main criteria used in this study include: Soil maps, geology, topography, climate, vegetation, water and land use. Then, layers were evaluated by designing and distributing questionnaires and were weighed by AHP and binary comparison matrix. Finally, all the layers were combined using a weighted linear combination method and the final ecological map can be obtained. Findings: In the final map for the development of agriculture and pasture lands that were taken in 1394, there is not classes 1, 2 and 7of agriculture - range management applications in the final map of these users because the topography, over the rest of the criteria limits the possibility of the agricultural grade 1 and 2 in the study area and from the perspective of range management standards, to the 3rd floor can be seen in the study area. Agricultural Grade 3 is the highest with 31.9% and pasture Grade 3 is the lowest with 11.5% of the land proportion . Discussion and Conclusion: The findings suggest that the combination of AHP and GIS has a high potential for ecological capability evaluation of land for agricultural - range management applications and given that Tajyar dam basin has the potential to develop agricultural activities and pasture In case of exploitation in line with the ecological, local people will be benefited from the effects of the economic expansion of these activities