پهنه‌بندي، مديريت پهنه‌ها و طراحي چشم‌انداز پيراموني درختان كهنسال ايران (مطالعه موردي: سرو كهنسال منگاباد مهريز- يزد)

Zoning, zones management and landscape design periphery of Iranian ancient trees (Case study: Mongabad Mehriz old cedar)

درختان كهنسال به عنوان منابع غني ژنتيكي و آثار طبيعي ارزشمند، مورد توجه مي­باشند. در ميان درختان كهنسال، سرو كهنسال منگاباد مهريز به عنوان يكي از ميراث ­هاي طبيعي با ارزش­ مطرح است. لازمه طرح مديريت و حفاظت از ميراث طبيعي ملي سرو منگاباد مهريز، پهنه ­بندي، برنامه­ ريزي مديريت پهنه ­ها و در نهايت طراحي چشم­ انداز بر اساس قوانين و مقررات مربوط به آثار و مناطق حفاظت شده مي­باشد. روش بررسي: پهنه­ بندي بر مبناي طبقه ­بندي اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN) و انطباق آن با واقعيات و طرح جامع شهر مهريز صورت گرفت. با توجه به مرور منابع و شرايط موجود، پيرامون سرو تا شعاع 300 متري در پهنه ­هاي مختلف مديريتي و تفرجي طبقه­بندي گرديد. پس از نقشه­ برداري، وضعيت فيزيكي هر يك از پهنه ­ها مشخص و پيشنهاد­هاي لازم بر اساس محتوا و اهميت هر يك از پهنه­ ها براي اصلاح وضع موجود با محوريت پايداري اكولوژيكي محيط و سلامت درخت ارائه گرديد. بر اساس همين ديدگاه و به منظور ساماندهي پيرامون درخت براي تفرج، نسبت به طراحي چشم­انداز با حفظ حداكثري وضع موجود فضاي سبز و بناهاي تاريخي پيراموني اقدام گرديد. ظرفيت برد براي فعاليت­هاي تفرجي در محدوده سرو نيز محاسبه گرديد. يافته­ها: نتايج بررسي­هاي به عمل آمده حاصل از پهنه­بندي نشان داد كه 4 پهنه به عنوان پهنه­ هاي مديريتي و 2 پهنه به عنوان پهنه­هاي تفرجي از اهميت ويژه­اي برخوردار و بايد مورد توجه قرار گيرند. پهنه ­هاي مديريتي شامل پهنه­ طبيعت محدود شده، پهنه حفاظت شده، پهنه سپر يا ضربه­گير و پهنه ساير كاربري­ها با مساحت به ترتيب 2826 ، 5024، 23550 و 251200 متر­مربع و پهنه ­هاي تفرج تيپ يك و تفرج تيپ دو به ترتيب با مساحت 11664 و 15000 متر­مربع بود. ظرفيت برد براي فعاليت­هاي تفرجي در محدوده سرو، 276 نفر در روز برآورد گرديد. بحث و نتيجه ­گيري: هر چند فعاليت­هاي عمراني سال­هاي اخير در پيرامون سرو، عامل اصلي و تاثير گذار بر سلامت درخت بوده، ليكن با تدبير و اجرايي نمودن برنامه ­هاي مديريتي و تفرجي در قالب پهنه ­هاي پيشنهادي، امكان بازسازي با محوريت سلامت درخت و رونق گردشگري وجود دارد.

Old trees are considered as rich genetic resources and valuable natural monuments. Among the old trees, the natural heritage of Mongabad Mehriz old cedar has always been the attention of people in Yazd province, especially the people of Mehriz city, Iran. For the management and conservation of this tree, zoning, zones management planning and landscape design were needed and necessary. Material and Methodology: The base of this classified was IUCN classification and its match to the realities and comprehensive plan of the Mehriz city. Due to the review of the resources and conditions available, the perimeter of the cedar was classified in a range of 300m in different zones, contains management and recreational zones. Board capacity was also calculated for recreational activities in the tree area. Findings: The results of zoning studies showed that 4 zones as management zones and 2 zones as recreational zones are of special importance and should be considered. Management zones include restricted nature zone, protected zone, shield Zone, and other uses zone were with an area of 2826, 5024, 23550 and 251200 m2 respectively. Type I and II type promenade zone were 11664 and 15000m2. By mapping and identifying the physical status all of the zones, the necessary proposals for each one of the zones were presented. In this regard ecological sustainability of the environment and tree health were considered. Based on this view, in order to organize the tree for the promenade, the landscape design (with the maximum maintenance of the existing green space and surrounding monuments) was taken. The capacity of the range for recreational activities were estimated at 276 people per day. Discussion and Conclusion: The results showed that although activities performed in the recent years around the cedar have been the main and influential factor on tree health, but by designing and implementing management and recreation programs in the form of proposed zones, it is possible to rebuild with a focus on tree health and tourism boom