ارزيابي اثرات خشكسالي بر حقآبه زيست محيطي با استفاده از شاخص هاي جامع (مطالعه موردي: رودخانه ميناب –هرمزگان)

Impacts of droughts on environment flow (Case study: Minab River, Hormozgan, Iran)

زمينه و هدف: يكي از مهمترين راهكارهاي حفاظت از محيط زيست، تعيين حق آبه زيست محيطي مي باشد. هدف از اين مطالعه بررسي اثرات خشكسالي بر جريان زيست محيطي رودخانه ميناب در استان هرمزگان و تعيين حق آبه و ايجاد تعادل زيست محيطي مي باشد. روش بررسي: به دليل عدم شناخت كافي از روشهاي تعيين حق آبه زيست محيطي در ايران و سازگاري آنها با مديريت و شرايط اقليمي كشور، پس از بررسي كليه روشهاي موجود، سرانجام روش اصلاح شده مونتانا و منحني تداوم جريان به عنوان روشهاي بهينه انتخاب شدند. پس از انتخاب محدوده مورد مطالعه، آمار دبي رودخانه در محل ايستگاه برنطين در روردخانه ميناب طي سال هاي 1342 تا 1396 جمع آوري و در وحله اول متوسط بلند مدت ماهانه و نهايتا ميانگين بلندمدت سالانه تعيين كه برابر 16/8 مترمكعب برثانيه بود. ازآنجايي كه دبي ماهانه ماههاي مهر، آبان، ارديبهشت لغايت شهريور از دبي متوسط سالانه كمتر هستند بعنوان ماههاي كم آب و ماههاي آذر، دي الي فروردين جزو ماه هاي پرآب محسوب گرديدند. سپس ميانگن بلند مدت ماههاي كم آب معادل 80/ 2 و ماههاي پرآب برابر65/15 مترمكعب برثانيه تعيين شد. حقابه زيست محيطي رودخانه ميناب بر اساس كلاس هاي مديريتي مختلف باروش اصلاح شده مونتانا براي ماههاي كم آب برابر 28/0 و پر آب برابر 56/1 و با روش منحني مدت جريان برابر 24/1 مترمكعب بر ثانيه تعيين شد. بحث و نتيجه ­گيري: بنا بر اين، حداقل دبي براي تامين نياز زيست محيطي رودخانه ميناب براي ماههاي كم اب بايد 28/0 و براي ماه هاي پرآب بين 24/1 و 56/1 مترمكعب بر ثانيه در نظر گرفته شود. پس از انتخاب محدوده مورد مطالعه، آمار دبي رودخانه در محل ايستگاه برنطين در روردخانه ميناب طي سال هاي 1342 تا 1396 جمع آوري و در وحله اول متوسط بلند مدت ماهانه و نهايتا ميانگين بلندمدت سالانه تعيين كه برابر 16/8 مترمكعب برثانيه بود. ازآنجايي كه دبي ماهانه ماههاي مهر، آبان، ارديبهشت لغايت شهريور از دبي متوسط سالانه كمتر هستند بعنوان ماههاي كم آب و ماههاي آذر، دي الي فروردين جزو ماههاي پرآب محسوب گرديدند. سپس ميانگن بلند مدت ماههاي كم آب معادل 80/ 2 و ماههاي پرآب برابر65/15 مترمكعب برثانيه تعيين شد. حقابه زيست محيطي رودخانه ميناب بر اساس كلاس هاي مديريتي مختلف باروش اصلاح شده مونتانا براي ماه هاي كم آب برابر 28/0 و پر آب برابر 56/1 و با روش منحني مدت جريان برابر 24/1 مترمكعب بر ثانيه تعيين شد. بحث و نتيجه ­گيري: بنا بر اين، حداقل دبي براي تامين نياز زيست محيطي رودخانه ميناب براي ماههاي كم اب بايد 28/0 و براي ماههاي پرآب بين 24/1 و 56/1 مترمكعب بر ثانيه در نظر گرفته شود.

One of the the most effective method to protect environment, is to know minimum amount of water required for environment at the right time. The aim of this study was to investigate the effects of drought on the environmental flow of Minab River, in order to create environmental balance. Material and Methodology: Because of insufficient knowledge of different methods in Iran and their compatibility with management and climatic conditions of the country, after reviewing all available methods, the modified Montana and the flow continuity were selected as the optimal methods. Findings: After selecting the study area, flow discharge at the Brentin station in the Minab River during the years 1963 to 2017 were collected. Firstly, monthly average flow was calculated and later, annual average flow was determined which was equal to 8.16 cubic meters per second. Since the monthly average flow for October, November amd May to September are less than the annual average flow, they were considered as low water period and from December to April were considered as high water period. In the next step, river flow for low-water period and high-water period were calculated and equaled to 2.80 and 15.65 cubic meters per second respectively. Finally, based on different management classes, environmental flow of the Minab River using modified Montana method was calculated and equalled to 0.28 for the low water period and 1.56 for the high water period. Environmental flow with flow duration method equaled to 1.24 cubic meters per second. Discussion and Conclusion: The results reveals that, minimum flow to meet the environmental needs for the Minab River during low water period should be considered 0.28 and between 1.24 and 1.56 cubic meters per second at high water period repectively.