دگرديسي گنوسي از انديشه تا آيين

process of Gnosticism from thought to religion

خاستگاه انديشه گنوسي و سير تحول آن از موضوعات مورد اختلاف است. در اين تحقيق، با بررسي انتقادي فرقه‌هاي گنوسي و تحليل آراء صاحب نظران، به اين سوال ها پاسخ داده خواهد شد: الف: مولفه هاي انديشۀ گنوسي چيست؟ ب: سرچشمه‌هاي انديشه گنوسي كدامند؟ ج: آيا پيش از ميلاد فرقه اي به گنوسي موسوم بوده اند؟ اين تحقيق نشان مي دهد كه غالب شناخت ما از گنوسي بر آثار جدليِ مسيحي و بر اسناد قُمران و بحرالميّت استوار است. براساس اسناد مذكور هيچ گروه و فرقه اي، پيش از ميلاد، گنوسي ناميده نشده‌اند. هرچند سابقۀ پاره اي از مولفه هاي انديشۀ گنوسي مانند اصالت معرفت و غربت روح به پيش از ميلاد و زمان افلاطون مي رسد اما برخي ديگر از مؤلفه ها مانند ثنويت و تمايز ميان خداي مسيحي و يهودي(خداي متعال و خداي خالق)، اعتقاد به كثرت مسيح ازلي، تقدم معرفت بر ايمان و... محصول دورۀ شكل گيري آيين هاي گنوسي و مجادلۀ آنها با آباي كليسا در سده هاي نخستين ميلادي است.

The origin of Gnostic thought and its evolution is one of the controversial topics. In this study, by critically examining the Gnostic sects and analyzing the opinions of experts, these questions will be answered: A: What are the components of Gnostic thought? B: What are the sources of Gnostic thought? C: Were there any sects known as Gnostics before Christ? This research shows that most of our knowledge of Gnosticism is based on controversial Christian works and Qumran documents of the Dead Sea. According to these documents, no group or sect was called Gnostic before BC. Although some of the components of Gnostic thought, such as the originality of knowledge and the exile of the soul, date back to before Christ and Plato, some other components, such as the duality and distinction between the Christian and Jewish gods (God Almighty and God the Creator) Belief in the multiplicity of the eternal Christ, the primacy of knowledge over faith, etc.is the product of the period of the formation of Gnostic rituals and their controversy with the Church Fathers in the first centuries AD.