كليدواژه :
عالم آراي شاه اسماعيل , صفويه , بازنمايي , قدرت , نامه , تحليل گفتمان
چكيده فارسي :
هر متني با اغراض خاصي نوشته مي‌شود و آگاهانه گفتمان، قدرت و سلطه خود را در بين خوانندگان و مخاطبان، رقيبان و مخالفان گسترش مي‌دهد. متون داستاني نيز اين گونه‌اند. از زمره اين متون عالم‌آراي شاه اسماعيل است كه روايت حماسي ويژه‌اي از نحوه به قدرت رسيدن شاه اسماعيل، روند پيوسته و سريع پيشرفت او و تبديل شدنش به نمادي از قدرت و شجاعت است. يكي از ابزارهاي پديدآور چنين روايتي، نامه‌هايي است كه در فحواي مطالب اين كتاب مندرج‌اند و با بررسي دقيق آنها مي‌توان به اغراض خاص و نحوه تفكر مؤلف پي برد. در اين بررسي با الهام‌گيري از مدل تحليل گفتمان انتقادي فركلاف (در سه سطح توصيف، تفسير و تبيين) و با توجه به بلاغت فارسي، مدلي با رويكرد بومي طراحي شده است؛ متن در سطح زباني و بلاغي توصيف شده و با قياس بين عالم‌آرا و ديگر منابع اين دوره، ميزان تأثير و تأثّر هدفمند آنها بررسي و سپس به تبيين اغراض مؤلف و نزاع‌هاي گفتماني پرداخته شده است. در اين نامه‌ها روند كسب و حفظ قدرت و منازعات ميان صفويان با مدعيان داخلي سلطنت، تيموريان، ازبكان، گوركانيان و عثماني بازنمايي شده است. از نتايج اين پژوهش اثباتِ همبستگيِ منفيِ بزرگنمايي و اغراق در نشان دادن شايستگي‌هاي فرمانروايي در شاه اسماعيل و در مقابل كم‌رنگ‌سازي همين ويژگي‌ها در مخالفان و رقيبان وي است. روند صعودي قدرت‌گيري شاه اسماعيل، پس از شكست چالدران متوقف مي‌شود و متن عالم‌آرا بيشتر به روايت ضعف رقيبان مي‌پردازد. نامه‌هاي شخص شاه اسماعيل پس از اين واقعه ـ براي القاي گفتمان صفوي ـ به نحو چشمگيري كاهش يافته است.
چكيده لاتين :
The texts are written for particular purposes and consciously spread their discourse, power, and mastery among audiences, competitors, and opponents. The same is true for fictional texts. AlamAra shah Isma'il is a special epic narrative of how he comes to power, his progress, and the continuous and fast process of his changing into a symbol of power and courage. One of the tools creating such a narrative is the letters in this book whose careful examination declares the author’s specific purposes and his point of view.
In this study, inspired by Fairclough’s critical discourse analysis model (in three levels of description, interpretation, and explanation) and according to Persian rhetoric, a model with a native approach has been designed, the text is described at a linguistic and rhetorical level and by its comparing with other sources of the period, their purposeful impacts has been investigated and then the author’s purposes and discursive conflict has been explained. In these letters, the process of gaining power and conflicts between the Safavids and the internal claimants of the monarchy, Timurids, Uzbeks, Mughal Empire, and Ottomans are represented. This examination demonstrates the negative correlation between magnification and exaggeration in the merits of rule in Shah Isma'il and in contrast, the lack of these characteristicsin his opponents. The increasing power of shah Isma'il, after the defeat of Chaldiran, stops and the text further tells the story of his competitors’ weakness. The correspondence of the Shah Ismail to induce the Safavid discourse, after this incident, has significantly declined.
