واكاوي مسائل هيدروپوليتيكي در امنيت ملي در غرب ايران (مورد مطالعه: محدوده استان‌هاي كرمانشاه و ايلام)

پيوند ميان امنيت ملي و آب در عصر حاضر يكي از اركان اصلي مسائل دولت‌ها در روابط منطقه‌اي و بين‌المللي است. در وابستگي امنيتي‌اي كه كشورهاي مجموعه‌هاي امنيتي با هم دارند و قابل اغماض هم نيست، منابع آب مشترك، اين نوع وابستگي را دوچندان مي‌كند. با تهديدات زيست‌محيطي كه به دلايل سوءمديريتي، افزايش جمعيت، كاهش منابع و ... نمايان شده است، منابع آب و نحوه برداشت و دسترسي به آن، يكي از دغدغه‌هاي مهم دولت‌هايي كه با بحران كم‌آبي مواجه هستند بدل گشته است. اين مهم در مجموعه‌هايي هيدروپوليتيكي، امنيت ملي را بيشتر درگير مي‌كند. با هر نوع چالش در روابط ميان كشورهاي اين مجموعه‌ها، نحوه بهره‌برداري از منابع آب مشترك مانند رودخانه‌ها، تحت تأثير قرار مي‌گيرد؛ به ويژه براي كشورهايي كه در بالادست يا پايين‌دست قرار دارند، نوع برداشت و بهره‌برداري متفاوت خواهد شد. اين مسئله باعث شده تا اين مقاله به اين موضوع بپردازد. هدف اصلي مقاله، واكاوي مسائل هيدروپوليتيكي در روابط ايران و عراق در محدوده استان‌هاي كرمانشاه و ايلام است كه با روش كيفي و با رويكرد و ماهيت روش توصيفي-تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و سايت‌هاي اينترنتي انجام گرفته است. پرسش اصلي مطرح‌شده اين است كه آيا تهديد امنيت آبي در منطقه غرب كشور به تهديد امنيت ملي دو كشور ايران و عراق مي‌انجامد؟ يافته‌ها نشان مي‌دهند با توجه به نياز استان‌هاي مرزي كرمانشاه و ايلام در ايران به منابع آب براي كشاورزي و كاهش سطح آب‌هاي زيرزميني در اين دو استان، همچنين وابستگي مردم عراق به آب رودهاي دجله و فرات و چالش‌هايي كه اين كشور با تركيه و سوريه دارد، روابط هيدروپوليتيكي بين دو كشور ايران و عراق رو به چالش است. همچنين بايد به اين نكات نيز اشاره كرد كه وضعيت آينده روابط هيدروپوليتيكي دو كشور، متأثر از ثابت بودن ميزان ذخاير آب تجديدپذير، افزايش جمعيت، بالا رفتن كيفيت زندگي، توسعه صنايع و كشاورزي و خشكسالي خواهد بود كه رودخانه‌هاي مرزي، نقشي به مراتب بيشتر در تأمين منابع آبي پيدا خواهند كرد؛ بنابراين، منطقه غربي كشور به عنوان يكي از حوضه‌هاي آبريز ايران در مجموعه هيدروپوليتيكي حوضه دجله و فرات، با چالش‌هايي در بهره‌برداري از منابع آب روبه‌رو است و روابط هيدروپوليتيك ايران و عراق، امنيت ملي دو كشور را تهديد مي‌كند.