مطالعه تطبيقي مكتب شهرسازي اصفهان در دوران صفويه با دوران هم‌عصر آن رنسانس در اروپا

شهرسازي و معماري هر ملتي، نمود كالبديِ درون‌مايه‌هاي فكري و فرهنگي مردمان آن سرزمين ‌ا‌ست. در دوره‌هاي مختلف تاريخي در غرب و شرق، به اقتضاي تفكرات غالب در هر دوره، سبك‌هاي معماري و شهرسازي متنوعي خلق شده است. يكي از درخشان‌ترين دوره‌هاي هنري ايران پس از اسلام، دوره‌ صفويه است. صفويه زماني پا به عرصه وجود گذاشت كه اروپا در حال خروج از دوران قرون‌وسطا بود و نوزائي علمي، ادبي و هنري خود را آغاز كرده بود. با توجه به هم‌عصر بودن دو دوره تاريخي صفويه و رنسانس و تفاوت‌هاي آشكار آثار معماري و شهرسازي آن‌ها، اين مقاله تلاش مي‌كند تا مكتب اصفهان، كه نمود تحقق آرمان‌شهر دولت صفوي است، را با شهرسازي دوره هم‌عصر آن در اروپا (دوران رنسانس) مورد مقايسه قرار دهد. روش تحقيق مقاله، بررسي اسنادي و تحليل‌هاي توصيفي تفسيري متون مختلف است، كه با بهره‌‌گيري از تحليل‌هاي كيفي بررسي شده‌اند. نتايج اين تحقيق نشان‌ مي‌دهد كه نوع تفكر و جهان‌بيني اين دو مكتب تأثير عميقي بر آثار معماري و شهرسازي آن‌ها داشته است. حكومت صفوي با اتكا به مفاهيم عرفاني و جهان‌بيني متأثر از مذهب شيعه، مكتب اصفهان را خلق كرده و در پي بيان هماهنگ فضاي شهري و برقراري تعادل در نظام شهري بوده است؛ اين مكتب مكتب از عناصر مادي براي كالبد بخشيدن به يك نظم آسماني و عرفاني بهره مي‌گيرد. درحالي‌كه شهرسازي رنسانس نماد تسلط تفكر مادي به شهر است و آرمانشهر رنسانس با تكيه بر فرهنگ اومانيستي، محصول تحميل نظم ذهني بر طبيعت است.