شناسايي و تعيين محتوي هيدروكربن‌هاي آروماتيك چندحلقه‌اي در خاك سطحي مناطق كشاورزي شهرستان همدان

زمينه و هدف: هيدروكربن‌هاي آروماتيك چندحلقه‌اي (PAHs) آلاينده‌هاي آلي پايداري هستند كه به‌طور معمول در اثر فعاليت‌هاي انساني توليد شده و با آلوده كردن همه محيط‌ها از جمله خاك، مي‌توانند به زنجير غذايي وارد شوند. از اين‌رو، اين مطالعه با هدف اندازه‌گيري مقادير باقيمانده تركيبات PAH در نمونه‌هاي خاك سطحي كشاورزي همدان در سال 1399 انجام شد.روش ‌بررسي: در اين مطالعه توصيفي، در مجموع 36 نمونه خاك سطحي از 12 ايستگاه منتخب در نواحي كشاورزي جمع آوري شد و پس از استخراج آناليت‌ها به‌ روش سوكسله، از روش كروماتوگرافي گازيطيف‌سنجي جرمي (GCMS) براي شناسايي و تعيين محتواي تركيبات PAH در نمونه‌ها استفاده شد. همچنين، مقادير پارامترهاي pH، هدايت الكتريكي (EC) و كربن آلي كل (TOC) نمونه‌هاي خاك نيز اندازه‌گيري شد. پردازش آماري داده‌ها نيز با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد.يافته ها: نتايج بيانگر شناسايي 16 تركيب PAH داراي اولويت در نمونه‌هاي خاك با كمينه و بيشينه غلظت كل ( µg/kg) به ترتيب برابر با 435 و 3292 و ميانگين مقادير برابر با µg/kg 1806 بود. به‌علاوه، مشخص شد كه تركيباتPAH با وزن مولكولي زياد (HMWPAHs) با 78 درصد از غلظت كل، ايزومرهاي غالب در نمونه‌ها بودند. براساس نتايج، ميانگين محتوي همه تركيبات PAH شناسايي شده در نمونه‌هاي خاك سطحي منطقه مورد مطالعه از بيشينه رواداري وزارت بهداشت هلند كوچك‌تر بود. علاوه بر اين، مشخص شد كه ميانگين غلظت تركيبات Pyr، B(a)A،Chy ، B(b)F، B(k)F، B(a)P و B(ghi)P بيشتر از بيشينه رواداري سازمان حفاظت محيط زيست ايران بود.نتيجه گيري: با توجه به تجاوز ميانگين غلظت برخي از ايزومرهاي شناسايي شده از حد مجاز، به منظور حفظ سلامت محيط و زيستمندان نسبت به اعمال اقدامات اصلاحي و كنترلي از جمله پايش دوره‌اي تركيبات PAH در خاك و محصولات زراعي توصيه مي‌شود.