بازشرقي‌گرايي و نوشرقي‌گرايي در هنر معاصر زنان خاورميانه مطالعه نمايشگاه شكستن حجاب (2002) و نمايشگاه زنان روايت‌گر (2013)

هنرمندان زنِ برخاسته از جوامع مسلمان و جغرافياي خاورميانه با كليشه‏هاي بصري از «زن‏بودن»، «مسلمان‏بودن» و «خاورميانه‏اي‏بودن» مواجه‌اند. نمايشگاه‏ها و رويدادهاي هنري از آثاري استقبال مي‏كنند كه به بازتوليد كليشه‏هاي بازشرقي‏سازي و نوشرقي‏گرايي تصويري مي‏پردازند. پس از حادثه يازده سپتامبر 2001، تعداد نمايشگاه‏هاي هنري با محوريت زنان خاورميانه افزايش يافت. اين فرصتي براي زنان هنرمند بود تا مسائل­شان را در كانون توجه رسانه‏هاي جهان قرار دهند؛ اما از سوي ديگر آن‏ها با انتظارات و كليشه‏هاي پنهاني مواجه شدند كه رويدادهاي هنري غرب تمايل دارند تجربه‏هاي هنري آن‏ها را جهت ‏دهند و با كليشه‏هاي غرب همسو كنند. در مقاله حاضر با درپيش‏گرفتن رويكرد و روش‏شناسي «مطالعات رويداد» به‌مرور برخي از رويدادهاي مهم هنر خاورميانه مي‏پردازيم و بر دو نمايشگاه «شكستن حجاب» (2002، يونان) و «زنان روايت‏گر» (2013، امريكا) تمركز خواهيم كرد كه با هدف بازانديشي در كليشه‏هاي فرهنگي و رد مفهوم ناتواني زنان خاورميانه برپا شدند. نتايج پژوهش نشان داد آثار زنان هنرمند خاورميانه در طيفي دو‌قطبي قرار مي‏گيرند؛ تصوير زنان رنجور از جنگ و زيبايي پس‏رانده‏شده سرزمين‏‏هاي شرق و مظلوميتي ترحم‏برانگيز از زنان تا تصوير زنان مقاوم و قدرتمند. در اين دو سر طيف از زنان منفعل و قرباني تا آشوب‌گران و ستيزه‏جويان در برابر سنت‏ها، آثار متنوعي قرار دارند كه مضامين زيادي را دربرمي‏گيرند. هنرمندان زن در جست‌وجوي راهي هستند كه هم محدوديت‏هاي فرهنگ ‏مردسالار را نقد كنند و هم بر انتظارات تقليل‏گرايانه و اگزوتيك از هنر زنان غلبه يابند. اين راه دشوار بايد در برابر انتظارات بازار هنر و انتظارات سياسي از نمايشگاه‏هاي هنري قرار گيرد.