تاملي انتقادي بر دولت مدرن پهلوي اول بر اساس شاخص هاي دولت شكننده

A critical reflection on the modern state Pahlavi I with an emphasis on the characteristics of a fragile state

دولت به عنوان مهم ترين نهادسياسي پديده اي مدرن است كه تاملي انتقادي پيرامون نحوه شكل گيري و عملكرد آن مي تواند واقعيت هاي زيادي را درباره يك نظام سياسي آشكار كند. نظر به اهمبت دولت، نظريه هاي زيادي درباره آن ساخته و پردخته شده است كه «دولت شكننده» تنها يكي از آن هاست. دولت ضعيف، شكننده و يا وامانده به دولتي مي گويند كه از ظرفيت لازم براي كنترل و نفوذ در جامعه، تنظيم روابط اجتماعي و تخصيص مقتدرانه منابع ناتوان است. شاخص هاي شكنندگي دولت معيار و شاقول مناسبي هستند كه به وسيله آن ها مي توان از كاميابي و يا ناكامي جوامع در دولت سازي مدرن سخن گفت. بر همين اساس اين پژوهش بر پرسش از شكنندي دولت مدرن دموكراتيك در ايران دوران رضاشاه ساخت گرفته است. به نظر مي رسد؛ فرآيند دولت سازي مدرني كه رضاشاه موسس آن به شمار مي رفت؛ چندان به شاخص هاي دولت مدرن دموكراتيك وفادار نبود؛ چراكه اين فرايند در اين دوره، آمرانه صورت گرفت و رضاشاه نتوانست توازن منطقي لازم ميان حوزه هاي مختلف ساخته شدن دولت پديد آورد. برساختن پادشاهي مبتني بر انديشه سنتي با تلاش هاي او براي درانداختن جامعه اي مدرن در تضاد بود؛ تضادي كه تا پايان دوران سلطنت پهلوي همزاد اين سلسله شده بود. در اين نوشتار، در پي جويي دلايل ناكامي رضاشاه در پروژه دولت سازي مدرن دموكراتيك بر چارچوب نظري دولت شكننده «كارمن و سامي» تاكيد مي شود؛ كه به نظر مي رسد ريشه در بحران هاي عمده در بطن جامعه و همچنين نحوه عملكرد نظام سياسي داشت. بنياد نظري اين نوشتار بر نظريه دولت شكننده و روش تاريخي تطبيقي در رويكرد جامعه شناسي تاريخي ريخت گرفته است.

The state as the most important political institution is a modern phenomenon whose critical reflection on how it is formed and functions can reveal many facts about a political system. Due to the importance of the state, many theories have been developed about it, of which the "fragile state" is just one. A weak and fragile state is a relatively comprehensive theory that examines the state, stability, and the realization of the existential goals of a state by examining several indicators. A fragile state is a state that lacks the capacity to control and influence society, regulate social relations, and authoritatively allocate resources. The fragility indicators of the state are a suitable criterion and platform by which one can speak of the success or failure of societies in modern state-building. Accordingly, this study is based on the question of the fragility of the modern democratic state in Iran during the first Pahlavi era. It seams; The process of modern state-building that Reza Shah was considered the founder of; He was not very faithful to the characteristics of a modern democratic state; Because this process took place in this period, it was authoritarian and Reza Shah could not create the necessary logical balance between the different areas of state building. Building a kingdom based on traditional thought was at odds with his efforts to overthrow modern society; A contradiction that had been the twin of this dynasty until the end of Pahlavi's life. In this article, in seeking the reasons for Reza Shah's failure in the project of modern democratic statebuilding, the theoretical framework of the fragile state of "Carmen and Sami" is emphasized; It addresses the fragility that has its roots in major crises within society, as well as in the functioning of the political system. The theoretical foundation of this paper is based on the fragile state theory and the comparative historical method in the sociological-historical approach.