تدوين الگوي عوامل موثر بر توسعه ايمني و بهداشت شغلي با استفاده از مدلسازي ساختاري- تفسيري

A Causal Model of Factors Affecting the Development of Occupational Safety and Health Using Interpretive-Structural Modeling

سابقه و هدف: بروز حوادث صنعتي و بيماري‌هاي شغلي در بيشتر موارد به تحميل زيان‌هاي قابل‌توجه انساني، زيست‌محيطي و اقتصادي مي‌انجامد؛ بر همين اساس هدف اين پژوهش تدوين الگوي عوامل مؤثر بر توسعه ايمني و بهداشت شغلي بود. روش بررسي: اين پژوهش از منظر هدف كاربردي و بر اساس روش انجام كار توصيفي بود. جامعه آماري اين پژوهش شامل كليه شركت‌هاي كوچك و متوسط توليدي شهر تبريز بود. مقدار تمامي بارهاي عاملي بزرگتر از 0/5 و از نظر آماري معني‌دار بود كه نشان دهنده روايي مناسب پرسشنامه بود. همچنين مقدار آلفاي كرونباخ براي تمامي مولفه‌هاي اصلي بزرگتر از 0/7 محاسبه شد كه نشان دهنده پايايي مناسب پرسشنامه بود. به‌منظور تجزيه‌و‌تحليل داده‌ها ضمن استفاده از تحليل عاملي تأييدي، از مدل‌سازي ساختاري- تفسيري در جهت تدوين الگوي عوامل مؤثر بر توسعه ايمني و بهداشت شغلي استفاده‌شد. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش در بخش تحليل عاملي تأييدي براي مولفه‌هاي اصلي نشان مي‌دهد كه مقدار ريشه ميانگين مربعات خطا كوچكتر از 0/05، خي‌دو نسبي كمتر از 3 و شاخص‌هاي نيكويي برازش، برازش تطبيقي و برازش هنجارشده بزرگ‌تر از 0/9 محاسبه شد كه بر همين اساس هفت مؤلفه اصلي به‌عنوان مؤلفه‌هاي الگوي توسعه ايمني و بهداشت شغلي تأييد شد. يافته‌هاي بخش مدل‌سازي ساختاري- تفسيري نيز نشان مي‌دهد كه مؤلفه سازمان و مديريت به‌عنوان تأثيرگذارترين مؤلفه و كيفيت ايمني كاركنان به‌عنوان تأثيرپذيرترين مؤلفه الگوي توسعه ايمني و بهداشت شغلي تلقي مي‌شود كه به شكل مستقيم و غير‌مستقيم از ساير مؤلفه‌ها تأثير مي‌گيرد. نتيجه‌گيري: بر اساس الگوي تدوين شده مديران مي‌توانند با تمركز بر مولفه‌هاي اصلي تأثيرگذار مانند سازمان و مديريت و اقدامات مديريتي باعث بهبود مؤلفه‌هاي تأثيرپذير شده و با افزايش كيفيت ايمني كاركنان، تاب‌آوري سازمان را در مقابل حوادث و بيماري‌هاي شغلي افزايش دهند.

Background and Objectives: Industrial accidents and occupational diseases mostly lead to considerable human, environmental, and economic losses. Hence, the present study aims at determining the pattern of the influential factors in the development of occupational safety and health. Methods and Matereal: The statistical population of the study included all the small and medium-sized enterprises in Tabriz. Two questionnaires were used for data collection. All the load factors were greater than 0.5 and statistically significant, which shows the good validity of the questionnaire. In addition, Cronbach’s alpha for all the major components was greater than 0.7, which shows the good reliability of the questionnaire. In order to determine the pattern of the influential factors in the development of occupational safety and health, confirmatory factor analysis and Interpretive Structural Modeling (ISM) were used for data analysis. Result: Research findings at the confirmatory factor analysis for the major components indicates that the RMSEA is smaller than 0.05, the GFI, CFI, and NFI are greater than 0.9. As a result, the seven major components are confirmed as the components of the pattern of the development of occupational safety and health. Finding of the Interpretive Structural Modeling showed that the “organization and management” is the most influential component and the “employee safety quality” is the most impressible component in the pattern of safety and health development directly and indirectly affected by other components. Conclusion: According to the determined pattern, managers can focus on the major influential components such as the organization and management, and managerial measures to improve the impressible components and increase the organization resilience against occupational disasters and diseases by increasing the employees’ safety.