طومار جامع فرارودي: روايتي از بحرالتواريخ وارس بخارايي

بحرالتواريخ كهن ترين طومار جامع نقالي براساس شاهنامه است كه وارس بخارايي (زنده تا 1088ق) آن را در نيمۀ دوم قرن 11 هجري و حدوداً نيم قرن قبل از طومار نقّالي شاهنامه (تأليف. 1135ق) در فرارود تنظيم كرده است. اغلب نسخه هايي كه از بحرالتواريخ شناسايي شده است، تحريرهايي حدوداً متفاوت از اثر وارس است، نه روبرداري صِرف آن. در اين مقاله، هم اطلاعاتي تازه دربارۀ وارس در اصلاح و تكميل تحقيقات قبلي ذكر شده و هم يكي از تحريرهاي معتبر و كامل بحرالتواريخ معرفي و بررسي شده است. اين تحرير از چند جهت، خصوصاً از لحاظ زباني و محتوايي خصوصيات برجسته و ارزشمندي دارد كه نمايانگر گونۀ فارسي فرارودي است.