بازتاب دگرديسي سه حكايت منتخب مثنوي «توكل نخچيران، ‌سه همسفر مسلمان، ترسا و جهود و اعتماد كردن به وفاي خرس» در روايات شفاهي آنها

مثنوي معنوي يكي از فاخرترين آثار ادب پارسي است كه جلوه‌هاي فراواني از ادبيات و فرهنگ ما در آن متبلور است. ريشۀ برخي از حكايات مثنوي در ادبيات شفاهي است كه از ديرباز در آثار ادبي چهره نموده است. وجود روايات شفاهي معاصر از برخي قصه‌هاي مثنوي بيانگر اين است كه قصه‌هاي مثنوي در ادبيات و فرهنگ‌ ما به گونۀ مرتب تكرار و بازروايي شده است. دگرديسي و تغيير شكل قصه‌هاي مثنوي در ادبيات شفاهي موضوعي است كه تاكنون مورد عنايت پژوهشگران قرار نگرفته است. تفاوت در شكل و ساختار قصه‌ها،‌ تغيير بارز شخصيت‌هاي قصه‌ها و تأويل‌هاي متفاوت ازجمله دگرديسي‌هايي است كه روايات شفاهي و قصه‌هاي مثنوي را متمايز كرده است. سه حكايتي كه مبناي كار براي نماياندن دگرديسي ميان قصه‌هاي مثنوي و روايات شفاهي گزينش شده‌اند عبارت‌اند از: »بيان توكل نخچيران «،‌ »حكايت آن سه مسافر مسلمان و ترسا و جهود « و »اعتماد كردن به وفاي خرس «. داده‌هاي پژوهش بيانگر اين است كه مولوي بسياري از مفاهيم والاي عرفاني را در قالب روايت‌ها و رمزگان‌هاي متني ارائه مي‌دهد، اما بيشتر روايت‌هاي شفاهي جنبۀ سرگرم‌كننده دارند. همچنين تمايل روايات شفاهي به اخلاق مبتني‌بر عقل معاش و تمايل حكايات مثنوي به اخلاق فردي خاص مولاناست