بازتاب الگوي اساطيري نبرد كيهاني در نمايش‌هاي سنتي ايران

انديشه ثنويت و به‌تبع آن الگوي اساطيري پيكار كيهاني يكي از اصلي‌ترين درون‌مايه‌هاي ديني ايرانيان شمرده مي‌شود كه هم در محتوا و هم در ساختار اجرايي سنت‌هاي نمايشي ايران قابل‌مشاهده است. در اين طرح اسطوره‌اي دو شخصيت با سرشتي متضاد يا هدفي متعارض با يكديگر به جدال مي‌پردازند و در نتيجه آن نوعي آفرينش همچون رهايي آب، رهايي از اسارت يا به‌طور كلي حركت از آشوب به نظم و هم‌چنين باروري جهان اتفاق مي‌افتد. ما در برخي سنت‌هاي نمايشي ايراني شاهد بازتاب پيكار كيهاني هستيم، پيكاري كه به‌شكلي نمادين واقعه ازلي اسطوره‌اي را به نمايش درمي‌آورد و از طريق اين الگوي قابل تقليد، اشخاص، اشيا و مكان نمايش از خود فراتر رفته و هر جزء آن به تجلي امر مقدس بدل مي‌شود. در اين مقاله تلاش شده است تا با بهره‌گيري از ريشه‌هاي اساطيري و بررسي تجلي امر قدسي موجود در اين‌ گونه‌هاي نمايشي در چارچوب نظري تاريخ‌نگاري نوين ميرچا الياده، به نمايش‌هاي سنتي ازجمله »سخنوري «، »دئيشمه آشيق‌ها «، »پهلوان‌كچل « و نمايش‌هاي مرتبط با »ميرنوروزي « نگاهي تحليلي انداخته شود و مطالعه شود چگونه اين الگو، و به‌طور اخص مسئله پيكار، در نمايش‌هاي سنتي بازنمايي شده و به‌مثابه نوعي ضرورت اعتقادي و زيستي در فرهنگ عامه موردتوجه واقع شده است.