تحليلي بر تهديدهاي منابع آب ‫با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي با رويكرد پدافند غيرعامل

Investigation of water resources threats in GIS with passive defense approach

كمبود آب از مهم ترين و اساسي­ ترين بحران­هاي كشور است كه علاوه بر مشكلات زيست محيطي در عرصه­ هاي اجتماعي و امنيتي نيز بروز كرده است. بررسي وضعيت بحران آب در مناطق مختلف براي پيش­بيني اقدامات پدافندي مورد نياز در مديريت و جلوگيري از ايجاد تبعات اجتماعي ضروري است. تحقيق حاضر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي و تحليل مشاركتي عوامل موثر در ايجاد و تشديد بحران آب در شهرستان بويين­ زهرا انجام شد. به اين منظور ابتدا لايه­ هاي اطلاعاتي شامل خشكسالي، رده ­هاي خاك، ميزان تبخير و تعرق، ميانگين مجموع بارش سالانه، رخنمون­ هاي زمين­ شناختي سطحي، فاصله از رودخانه­ هاي دايمي، ميزان تخليه يا دبي خروجي چاه­ هاي عميق و كاربري تهيه و با بكارگيري تابع فازي مثلثي استانداردسازي شد و با استفاده از تابع تلفيق وزن­دار خطي، لايه نهايي عرصه ­هاي بحران آب توليد گرديد. نتايج بيانگر آن بود كه سه مولفه اصلي ميزان تخليه آب توسط چاه ­هاي عميق، ميزان تبخير و تعرق و تراكم جمعيت در سطح شهرستان، مهمترين عوامل دخيل در ايجاد و تشديد بحران كمبود آب بودند. همچنين سه طبقه بحران آب در سطح شهرستان شناسايي گرديد كه شامل طبقه با ريسك متوسط در بخش­هاي شمالي شهرستان بويين ­زهرا (مساحت 1016 كيلومترمربع و حدود 34 درصد از مساحت كل شهرستان)، طبقه دوم يا عرصه­ هاي بحراني منابع آب كه بيشتر نواحي شرقي و مركزي شهرستان بويين ­زهرا را در برگرفته است (39 درصد از مساحت شهرستان برابر 1155 كيلومترمربع) و طبقه سوم يا عرصه­ هاي در معرض بحران (مساحت آن­ حدود 830 كيلومترمربع و 27 درصد از مساحت شهرستان) مي­ شوند. بر اساس نتايج به­ دست آمده، اثرگذارترين فعاليت در ايجاد بحران كمبود آب در اين مطالعه مربوط به بخش كشاورزي است، بنابراين موثرترين اقدامات پدافندي در كاهش اثرات بحران كمبود آب در منطقه مورد مطالعه نظارت و جلوگيري از حفر چاه ­هاي عميق جديد و پركردن چاه ­هاي غيرمجاز تشخيص داده شد.

Water shortage is one of the most important and fundamental crises in the country, which in addition to environmental problems, has also occurred in the social and security fields. Investigating the water crisis in different areas is necessary to predict the defensive measures needed in management and to prevent social consequences. The present study was conducted using GIS and participatory analysis of factors affecting the creation and intensification of water crisis in Boenzahra city. For this purpose, first information layers including drought, soil categories, rate of evapotranspiration, average annual rainfall, surface geological outcrops, distance from permanent rivers, discharge rate or discharge of deep wells The user was prepared and standardized using a triangular fuzzy function, and the final layer of water crisis areas was generated using a linear weighted integration function. The results showed that the three main components of water discharge through deep wells, evapotranspiration and population density in the city are the most important factors involved in creating and exacerbating the water shortage crisis. Also, three water crisis floors were identified in the city, the middle risk class including the northern parts of Boenzahra city (area of 1016 square kilometers and about 34% of the total area of the city), the second floor or critical areas of water resources Which covers most of the eastern and central areas of Boenzahra city (39% of the city area, which is equal to 1155 square kilometers) and the third floor or areas in crisis (its area is about 830 square kilometers and 27% of the city area).