امكان‌سنجي استنادپذيري ادله الكترونيك در فقه،با نگاهي به قانون تجارت الكترونيك ايران

A Feasibility Study on Reliability of Electronic Evidence in Jurisprudence, with a Glance at the Law of Electronic Commerce in Iran

در عصر حاضر همزمان با توسعه گسترده فناوري اطلاعات، «اسناد الكترونيك» به‌طور روزافزون در حال توليد و ذخيره‌سازي هستند. ارزش اثباتي اسناد مزبور به‌عنوان يكي از ادله اثبات دعوي توسط قانون‌گذار در قانون تجارت الكترونيك ايران پذيرفته شده است؛ اين در حالي است كه تاكنون به مسأله اعتبارسنجي ادله الكترونيك از منظر فقه به‌طور كاملاً مستقل و منقح پرداخته نشده است. فقها حتي درباره اعتبار مخطوطات و اسناد دست‌نويس و استنادپذيري آن‌ها در محاكم قضايي با يكديگر همداستان نبوده و در اين زمينه اختلافاتي آشتي‌ناپذير دارند و عمده دليل آنان نيز وجود امكان تزوير و احتيال در اين اسناد است كه آنان را بي‌اعتبار مي‌سازد. اين نوشتار با روش تحليلي پس از جمع‌آوري اقوال فقها دراين‌باره و نقد و بررسي آن‌ها، به اين نتيجه دست مي‌يابد كه اسناد مكتوب خصوصيتي نداشته و از اين حيث مي‌توان آن را مشابه اسناد الكترونيك قلمداد كرد و اگر آنگونه كه در قانون تجارت الكترونيك آمده است، نسبت به حفاظت از مندرجات اسناد يادشده اقدامات تأميني مناسبي صورت بگيرد، مي‌توان اسناد الكترونيك را به‌عنوان يكي از ادله اثبات دعوي (چه به‌طور مستقل و چه به‌عنوان قرينه‌اي مؤثر در علم قاضي) به‌حساب آورد و براي اثبات ادعا در محاكم قضايي بدان تمسك جست؛ چه، استفاده از داده‌پيام مطمئن و رمزنگاري‌شده، امكان جعل و تزوير را حتي نسبت به اسناد كتبي به ميزان قابل‌توجهي كاهش خواهد داد.

Nowadays, with the widespread development, “electronic documents” are increasingly produced and stored. In the Iranian Electronic Commerce Law, the probative value of documents as evidence in substantiation of claims has been accepted by the legislator; the issue of accreditation of electronic evidence from the perspective of jurisprudence has not been addressed. Their main reason for this is the possibility of forgery and fraud in documents, which makes them invalid. After collecting the remarks of the jurists in this regard and reviewing and examining them through an analytical method, we have concluded that the written documents do not have any superiority over electronic ones and thus, both of them should be treated and if appropriate safety measures are taken in order to protect the contents of the documents, electronic documents can be considered as the evidence in substantiation of claims (either independently or as a conjecture which will have impact on the judge’s decision), and then this kind of documents can be relied on to prove the claim in the courts