معناي «علقه» و نسبت آن با امر زيبا نزد كانت

The Meaning of “Interest” and its Ratio with the Beautiful According to Kant's View

ايمانوئل كانت در نقد نيروي حكم عملكرد منطقي حكم ذوقي را بر حسب مؤلفه‌هاي كيفيّت، كميّت، نسبت و جهت صورت‌بندي كرده است. وي در تبيين كيفيّت حكم ذوقي، خرسندي و ناخرسنديِ بي‌علقه را متعلق قوۀ ذوق معرفي مي‌كند و از اين حيث امر زيبا و حكم مربوط به آن را از خوشايندي علقه‌مند حاصل از مطبوع و خير متمايز مي‌سازد. با وجود اينكه كانت معناي علقه را در حوزۀ نقد عملي تبيين كرده است، ليكن در نقد سوم، علقه را «خرسندي از وجود متعلق» تعريف مي‌نمايد. چنين تعريفي هرگونه امكان ارتباط خرسندي حاصل از امر زيبا با قوۀ ميل را نفي مي‌كند. با اين حال، وي در بندهاي 41 و 42 نقد سوم، امكان «علقۀ تجربي و ذهني به امر زيبا» را مطرح مي‌سازد. تمايل به تكرار مواجهه با امر هنري و نيز زيبايي طبيعت از سويي، و احساس خرسندي بي‌علقه نسبت به وجود متعلق از سوي ديگر، تناقضي ظاهري در نسبت علقه با امر زيبا پديد مي‌آورد. پژوهش پيش رو در نظر دارد با تشريح معناي علقه و توجه به فرآيند داوري حكم ذوقي، پيچيدگي احتمالي در قرائت تعريف كانت از «علقه» و امكان پيوند آن با امر زيبا در زيباشناسي وي را رفع كند يا دست‌كم روشن‌تر سازد.

Immanuel Kant in Critique of the Power of Judgment has formulated logical function of the judgment of taste according to moments of quality, quantity, relation and modality. In explaining the quality of the judgment of taste, he introduces disinterested satisfaction and dissatisfaction as the object of the faculy of taste, and in this respect distinguishes the beautiful and its related judgment from the interested pleasure of the agreeable and the good. Despite the fact that Kant has explained the meaning of the interest in the field of practical criticism, he defines the interest as a satisfaction with “the existence of an object” in third critique. Such a definition denies any possibility of connection between satisfaction with the beautiful and faculty of desire. However, in §41 and §42 of third critique, he discusses the Possibility of “an empirical and intellectual interest in the beautiful”. The inclination to repeat the encounter with the artistic matter as well as the beauty of nature on the one hand and the feeling of disinterested satisfaction with the existence of the object on the other hand, creates an apparent contradiction in the relationship between interest and the beautiful. The present essay intends to eliminate or at least reveal the probable complexity of reading Kant's definition about interest and possibility of linking it with the beautiful in his aesthetics.