ايدة «تجربه گرايي مستقل از مشاهده» گرنت در مواجهه با تدابير كيميايي شامل تجربه هاي طلسماتي

Grants Idea of empiricism without Observation and the case of Alchemical treatment including talismatic experience

در رويكردهاي فلسفي به تاريخ نگاري كه با پرسش از ماهيت «تجربه» در علوم سده هاي ميانه مواجه مي شوند، ارجاع به چارچوب هاي نظري و تجارب علمي دوره اسلامي، جايگاهي مهم دارد. بعضي از مورخان علم ريشه و اصل نظريات و روش هاي وابسته به آن در علوم سده هاي ميانه و حتي دوره انقلاب علمي را برآمده ازاين چارچوب ها دانسته و بعضي ديگر، بخشي از استنادات تجربي دانشمندان اين دوره را بازگويي و روايتي مجدد از تجارب ذكرشده در ديگر متون از جمله متون علمي دوره اسلامي تشخيص مي دهند. كيميا و صورت هاي تغييرشكل يافته آن در سده هاي ميانه و پس از آن در دوره انقلاب علمي، رشته اي است كه به جد، به محلي براي ظهور چالش ميان رويكردهاي تاريخ نگارانه به مفاهيم قوام دهندة تجربه گرايي علمي تبديل شده است. در اين ميان ايده ادوارد گِرنت(Edward Grant)، مورخ علم معاصر، درباره نسبت اين مفاهيم با علوم سده هاي ميانه يكي از ايده هاي مهم به شمار مي آيد. دراين مقاله ضمن بررسي ايده گرنت در بستر تاريخ نگاري معاصر كيميا، نسبت آن در برابر آنچه «تدابير كيميايي شامل تجربه هاي طلسماتي» در كيمياي دوره اسلامي نام گرفته، تحليل شده است. اين بررسي و تحليل نشان مي دهد كه مواجهه اينگونه تجارب با ايده گرنت، مواجه اي متفاوت و چالش برانگيز براي آن است.

Theoretical frameworks in Islamic era have an important role in Middle Ages historiographical approaches toward analytical notions such as ‘experience’, ‘Observation’ and ‘theory’. Some historiographers believe that scientific theory in Middle Ages root in Aristotle philosophy of nature or Islamic texts. Other ones say the most of experiments mentioned in Middle Age’s science are the copy that narrated from Aristotle or Muslims that didn’t observed by writer directly. Grants Idea of Empiricism without Observation is an important and influential one that claims observation we confronted in middle ages texts means nothing than Scientific imagination. He generalized the idea to all discipline of knowledge arise in middle age and presented some cases in confirming his presentism claim. Among this, the alchemy is a notable field that challenges these approaches. In this letter, showed that a controversial case has multiple natures in Islamic alchemy names talismatic experimentalism, face differently with grants idea and challenge it.