بررسي تاثير تقويت‌ كننده‌‌هاي كودي بر برخي از اجزاي عملكرد گندم در شرايط قطع آب آخر در شرايط مزرعه

Investigation of the effect of fertilizer enhancers on some yield components of wheat yield in the last irrigation cut in the field conditions

در سال هاي اخير توجه ويژه ­اي به مصرف محرك­هاي رشد گياهي نظير اسيدهاي آمينه و اسيدهاي هيوميك به همـراه ريزمغذي­ ها جهت تعديل اثرات شرايط نامتعارف محيطي نظير سرماي نابهنگام ويا شوري و خشكي در برنامه ­هاي توليد غلات صورت گرفته است. به منظور بررسي تاثير تقويت­ كنندگان رشد بر جبران كمبود آسيميلات انتقالي از منابع ذخيره ­اي به دانه در هنگام قطع آبياري آخر در دو رقم گندم در شرايط مزرعه، آزمايشي به صورت كرت يك بار خرد شده در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي كاشمر در سال زراعي 98-99 اجرا شد. دو رقم گندم به نام سيروان و رخشان (رقم معمول منطقه) در كرت­هاي اصلي و تقويت­كنندگان رشد شامل كود اسيد آمينه، ريز مغذي كامل، اسيد هيوميك و شاهد بود. تمامي اين عناصر كودي به همراه 8 كيلوگرم در هكتار سولوپتاس به صورت محلول ­پاشي در دو مرحله پنجه ­دهي و سنبل­دهي داده شد. نتايج نشان داد بيشترين ارتفاع بوته در رقم رخشان و با محلول­پاشي اسيد هيوميك به مقدار 8/63 سانتي­متر حاصل شد. تاثير محلول­پاشي اسيد آمينه بر طول و وزن پدانكل در رقم رخشان بيشتر از ساير تيمارهاي كودي بود. در رقم سيروان استفاده از كود اسيد آمينه بيشترين تعداد دانه در سنبله (2/30 عدد) و وزن دانه در سنبله 28/1 گرم را داشت. بيشترين تعداد و وزن سنبله در واحد سطح از اعمال كود اسيد آمينه حاصل شد. بيشترين وزن خشك بوته در متر مربع متعلق به رقم سيروان (161 گرم) و رقم رخشان (131 گرم) با كاربرد تيمار كودي اسيد هيوميك بود. بيشترين وزن دانه در واحد سطح (9/91 گرم در متر مربع) از تيمار كودي اسيد آمينه در رقم سيروان به دست آمد. بيشترين مقدار فتوسنتز(mmolm-2s-1 6/13) و هدايت روزنه­­اي (mmolm-2s-1 0/145) از تيمار كود اسيد آمينه حاصل شد. نتايج ضرايب همبستگي نشان داد كه همبستگي مثبت و معني­دار بين عملكرد و وزن سنبله در واحد سطح (r= 0.94**) و بعد از آن با تعداد سنبله (r=0.70*) وجود داشت. به طور كلي محلول­پاشي با اسيد آمينه و نيز هيوميك اسيد در دو مرحله پنجه ­دهي و سنبل­ دهي مي­تواند از طريق تغيير در فرآيندهاي فيزيولوژيكي و متابوليكي گياه، جبران كاهش عملكرد در گندم ناشي از قطع آب آخر را نمايد.

In recent years, special attention has been paid to the consumption of plant growth stimulants such as amino acids and humic acids along with micronutrients to adjust the effects of abnormal environmental conditions such as untimely cold or salinity and drought stress in grain production programs. In order to investigate the effect of growth enhancers on compensating for the lack of transport assimilates from storage sources to grain during the last irrigation cut in two wheat cultivars in field conditions, an experiment was conducted as a split-plot in a randomized complete block design with three replications at the Kashmar Research Station during of 2019-2020. Two wheat cultivars were Sirvan and Rakhshan (a common cultivar of the region) in the main plots and growth enhancers included amino acid fertilizer, complete micronutrient, humic acid each one with 2:1000 concentration and control, were taken in a subplot. All these fertilizer nutrients with an 8 kg ha-1 concentration of solo potash were sprayed in two growth stages of tillering and spiking. The results showed that the highest plant height (63.8 cm) was obtained in the Rakhshan cultivar by foliar application of humic acid. The effect of amino acid foliar application on peduncle length and weight in Rakhshan cultivar was more than other fertilizer treatments. In the Sirvan cultivar, the use of amino acid fertilizer had the highest number of seeds per spike (30.2) and grain weight per spike (1.28 g). The most number and weight of spikes per unit area were obtained from the application of amino acid fertilizer. The highest dry weight per square meter belonged to Sirvan cultivar (161 g) and Rakhshan cultivar (131 g) using humic acid fertilizer treatment. The most seed weight per unit area (91.9 g m-2) was obtained from amino acid fertilizer treatment in the Sirvan cultivar. The highest amount of photosynthesis (13.6 mmolm-2s-1) and stomatal conductance (145 mmolm-2s-1) were obtained from amino acid fertilizer treatment. The correlation coefficients showed a positive and significant correlation between yield and spike weight per unit area (r = 0.94 **) and then with the number of spikes (r = 0.70 *). In general, foliar application of amino acids and humic acid in two stages of tillering and spiking can compensate for wheat yield reduction due to the last irrigation cut by changing the physiological and metabolic processes of the plant.