تجزيه همبستگي كانوني صفات رشدي و صفات مرتبط با عملكرد دانه ژنوتيپ‌‌هاي مختلف گندم نان تحت تنش رطوبتي پس از گل‌دهي

Canonical Correlation Analysis of Growth and Grain Yield Traits in Different Bread Wheat Genotypes under Drought Stress Conditions at Flowering Time

به‌منظور برآورد همبستگي بين صفات مختلف و گروه‌‌بندي ژنوتيپ‌‌هاي گندم نان پاييزه، دو آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي و بلوك هاي كامل تصادفي به‌ترتيب در گلخانه و مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد مدني آذربايجان با 30 ژنوتيپ به‌عنوان فاكتور فرعي و سطوح تنش رطوبتي به‌عنوان فاكتور اصلي (شاهد بدون تنش رطوبتي و تنش رطوبتي موقع گل‌دهي) با سه تكرار طي سال زراعي 96-95 اجرا شد. نتايج حاصل از تجزيه همبستگي كانوني نشان داد، در هر دو سطح نرمال و تنش در گلخانه و مزرعه بين جفت متغيرهاي كانوني حاصل از صفات رشدي با عملكرد و اجزاي عملكرد همبستگي معني‌داري وجود دارد. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده تحت شرايط آبياري مطلوب در گلخانه و مزرعه، صفت سرعت رشد رويشي و تحت شرايط تنش در گلخانه و مزرعه، صفات سرعت رشد رويشي و سرعت پرشدن دانه از عوامل مهم و تأثيرگذار بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه محسوب مي‌‌گردد. در تجزيه خوشه‌‌اي بر اساس عملكرد دانه و كليه صفات مرتبط با آن در شرايط نرمال مزرعه، چهار گروه ايجاد شد كه ژنوتيپ‌‌هاي برتر از نظر عملكرد دانه در گروه سوم (c-94-9، MV17، حيدري و c-94-8) با ميانگين 394/17 گرم در مترمربع و تحت شرايط تنش خشكي در مزرعه ژنوتيپ‌هاي گروه سوم (ميهن، c-94-4، c-94-3 و c-94-9) داراي بيش‌ترين عملكرد دانه (208/21 گرم در مترمربع) بودند. بر اساس نتايج تجزيه باي‌پلات، صفات سطح برگ پرچم، سرعت رشد رويشي، تعداد پنجه بارور، عملكرد دانه، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه نقش تعيين‌كننده در جداسازي ژنوتيپ ها تحت شرايط نرمال و تنش داشتند.

In order to estimate the correlation between different traits and grouping of winter bread wheat genotypes, two factorial experiment based on a completely randomized design (CRD) and randomized complete block design (RCBD) was conducted in the research greenhouse and farm of Azerbaijan Shahid Madani University with 30 genotypes as a sub-factor and moisture stress, the main factor (control = without moisture stress and stress at flowering) with three replications during the 2016-2017 crop season. According to the results obtained under optimal irrigation conditions vegetative growth rate, and under stress conditions vegetative growth rates and grain filling rates in greenhouses and fields, are influential factors on grain yield and yield components. Cluster analysis based on grain yield and all related traits under normal irrigation field conditions, four groups were created. Superior genotypes in terms of grain yield were located in the third group (c-94-9, MV17, Heydari and c-94-8) with an average of 394.17 g/m2. Under drought stress conditions in the field, genotypes of the third group (Mihan, c-94-4, c-94-3 and c-94-9) had the highest grain yield (208.21 g/m2). Based on the results of Biplot analysis, flag leaf area, vegetative growth rate, number of fertile tillers, grain yield, number of grains per spike and 1000-grain weight had a determinative role in isolating genotypes under normal irrigation and stress conditions.