بازخواني قصاص مادر در برابر قتل فرزند در پرتوِ مقاصد شريعت

Restudying the Retaliation of Mother for Murdering Her Child in the Light of the Objectives of Religion

با شكل گيري ايدۀ نظام سازي از طريق فقه، بسياري از خرده نظام ها بر مبناي آراي فقهي شكل گرفتند. نظام حقوقي ايران نيز از اين قاعده مستثنا نيست. شكل گيريِ حقوقي مبتني بر اسلام سببِ راه يابيِ بسياري از آراي فقها به حيطۀ قانون شد. شرط انتفاي ابوت ازجمله مواردي است كه از فقه شيعه به حيطۀ قانون ورود يافته است. فراگيربودن قوانين حقوقي به خصوص مقررات كيفري سبب شده است كه تحولات و مطالبات اجتماعي، بعضي از آراي فقه سنتي نظير عدم قصاص پدر و در مقابل قصاص مادر در برابر قتل فرزند را برنتابد. نظريۀ ايجاد فقهي پويا و همگام با تحولات روز، ظرفيت هايي را براي عبور از فقه نص َب َسند پديد آورده است. مقاصد شريعت، مقتضيات زمان و مكان، و قاعدۀ فقهي عدالت ازجمله ظرفيت هايي است كه امكان پوياييِ فقه را فراهم كرده است. در اين پژوهش با تلاش در استفاده از اصل عدالت به عنوان يكي از مقاصد كلان شريعت، وجود تفاوت بين پدر و مادر در اجراي مجازات قصاص مورد بررسي واقع شده است.

With the formation of the idea of systematization through Islamic jurisprudence, many sub-systems were formed based on jurisprudential views. Iranian legal system is no exception to this rule. The formation of laws on the basis of Islam led to the entrance of many jurisprudential views into the realm of law. The condition of the absence of paternity is among the cases entered into the realm of law from Shiite jurisprudence. The universality of positive laws, especially criminal provisions, has made social developments and demands not tolerate certain views of traditional jurisprudence such as non-retaliation of father and on the opposite, retaliation of mother for murdering one›s child. The theory of establishing a dynamic jurisprudence that keeps up with the developments of time has created capacities for transition from the text-based jurisprudence to the evidence-based jurisprudence. The objectives of religion, the necessities of time and place and the jurisprudential rule of justice are among the capacities that have provided the possibility of the dynamics of jurisprudence. In this study, through attempting to use the justice principle as one of the major objectives of religion, the difference between father and mother in the execution of retaliation punishment has been examined.