فلات مركزي ايران در كواترنر پاياني: پردازشي نوين بر داده هاي زمين شناسي، باستان شناسي و تاريخي

تلفيق داده هاي زمين‌شناسي، باستان‌شناسي و تاريخي نشان از پوشش بخش شمالي فلات مركزي ايران با درياچه اي سترگ از اواخر پلئيستوسن- هولوسن آغازين دارد. نشانگرهاي ريخت‌شناسي و چينه نگاري اين درياچه باستاني هنوز هم در برخي مناطق فلات مركزي ايران، به‌ويژه در كوير بزرگ، صحراي قم- آران و منطقه مسيله قابل مشاهده است. خطوط كرانه اي كهن در تراز ارتفاعي حدود 1100 متر در پيرامون فروافتادگي كوير بزرگ از مهم‌ترين نشانه هايي است كه بر وجود درياچه اي يكپارچه بويژه در هنگام رخداد درياس جوان تا كيد مي كند. داده هاي زمين‌شناسي ما نشان از افت 250 متري سطح تراز آب درياچه تا تراز ارتفاعي 850 متر از آغاز هولوسن (حدود 11.5) تا هشت هزار سال پيش دارد. ما بر اين باوريم كه افزايش دما و تبخير سبب اين خشكي شده است. براساس سن سنجي هاي مطلق باستانشناختي، ناحيه شمالي فلات مركزي از 50 هزار سال پيش سكونتگاه جوامع انساني هستند. پس از آغاز عصر هولوسن، نخستين جوامع يكجانشين در حوالي نه هزار سال پيش شاكله هاي جوامع روستايي را در اين بخش از ايران فراهم كردند. از نگاه زيست‌محيطي بخشي از منابع آبي اين استقرارهاي كهن از كوه هاي البرز جنوبي سرچشمه مي‌گيرد. براساس مدارك نويافته نوشتار پيش‌روي مي توان چنين انگاشت كه در جايگاه كنوني كوير بزرگ مركزي در دنياي باستان درياچه/ درياچه هاي آب شيرين زيستگاه مناسب، سرشار از منابع زيستي را مي بايستي براي ساكنان پيش از تاريخ فراهم آورده باشند.